نوار تیپ (Tape) آبیاری قطره ای چیست؟

نوار تیپ چیست؟

در سیستم آبیاری نوار تیپ، آب در نزدیکی منطقه توسعه ریشه گیاه به زمین داده می ‌شود تا مساحت و عمق کوچکی از سطح خاک خیس شود. با استفاده از روش آبیاری قطره‌ای می توان تلفات آب را به مقدار قابل ملاحظه‌ ای کاهش داد.

تاریخچه آبیاری قطره ای

آبیاری قطره ‌ای ساده از زمانهای بسیار قدیم مورد استفاده بوده است. فشن شنگ چی چو یک فرد ژاپنی است که قبل از میلاد مسیح با استفاده از گلدانهای خاک رس، برای اولین بار از این روش استفاده کرد.

اما آبیاری قطره ‌ای مدرن از سال 1860 در آلمان شروع به کار کرد. در سال 1920 تحقیقات کامل شد و برای اولین بار از نوار تیپ‌های قدیمی استفاده شد. همچنین ساخت نوار تیپ از پلاستیک، بعداً توسط هانیس تیل در استرالیا انجام شد.

آبیاری قطره ‌ای مدرن از زمان اختراع آبپاش‌های ضربه ‌ای در دهه 1930 (که به‌ عنوان اولین جایگزین برای آبیاری سطحی ارائه‌ شده است)، به‌ عنوان ارزشمند ترین نو آوری در دنیای کشاورزی تبدیل‌شده است.

انواع استفاده و بهره برداری از نوار تیپ

گاهی ‌اوقات ممکن است در آبیاری قطره ‌ای از میکرو اسپری استفاده کنند، که این دستگاه در یک منطقه کوچک آب می ‌پاشد. میکرو اسپری معمولاً برای درختان یا گیاهانی که ریشه‌های بسیار بزرگ دارند استفاده می‌شود.

همچنین آبیاری قطره ‌ای زیرسطحی (SDI) به این صورت است که یک نوار آبیاری در زیر خاک و زیر ریشه گیاه دفن می ‌شود و گیاه را آبیاری می ‌کند. این روش معمولاً برای آبیاری یک ردیف محصول به ‌ویژه در مناطقی که منابع آب محدود است استفاده می‌شود.

برای تعیین مناسب‌ ترین سیستم آبیاری قطره ‌ای لازم است مطالعه‌ ای دقیق و در نظر گرفتن همه شرایط مانند خاک، آب، محصول و… انجام شود.

در سیستمهای آبیاری قطره ‌ای پمپ‌ها و شیرآلات ممکن است به ‌صورت دستی با خودکار توسط یک کنترل‌کننده کار کنند و یک قسمت مهم در آبیاری داشتن فیلتراسیون مناسب و با کیفیت در مسیر لوله است.

بیشتر دستگاه‌های آبیاری قطره ‌ای در نوار تیپها از نوعی فیلتر استفاده می‌کنند تا از گرفتگی در مسیر جریان آب توسط ذرات کوچک جلوگیری شود. اکنون فناوریهای جدیدی به بازار عرضه ‌شده است که گرفتی نوار تیپ‌ها را به حداقل می‌رساند.

برخی از سیستمها آبیاری نیز بدون فیلتر نصب می‌ شوند، زیرا از آب آشامیدنی و تصفیه‌ شده استفاده می‌کنند. البته اکثر تولید کنندگان تجهیزات آبیاری توصیه می‌کنند که از فیلترها استفاده شود، زیرا در غیر این دستگاه شامل ضمانت نمی‌ شود.

استفاده از فیلترهای خط آخر، یعنی درست قبل از خروج آب، بسیار مهم است.

آبیاری زیرسطحی معمولاً از آبهای بازیافت شده استفاده می‌کند. در بعضی از کشورها، نمی ‌توان از آب‌های بازیافت شده به‌ صورت پاشش استفاده کرد.

آبیاری قطره ‌ای اگر به‌ درستی طراحی، نصب و مدیریت شود می ‌تواند با کاهش دادن تبخیر نسبت به سایر روش‌ها مانند آبیاری سطحی و… به حفظ آب کمک کند. زیرا دقیقاً آب را در ریشه گیاه می ‌ریزد.

علاوه بر این، از بسیاری از بیماریهایی که توسط آلوده‌ شده آب در بین مسیر به وجود می‌آید نیز، جلوگیری می ‌شود.

در مناطقی که محدودیت آب وجود دارد، ممکن است صرفه‌ جویی خوبی صورت نگیرد. اما با این روش با همان مقدار آبی که قبلاً استفاده می ‌کردید، می ‌توانید به فکر افزایش تولید باشید.

استفاده از نوار تیپ جهت آبیاری قطره ‌ای

یکی از روشهای مرسوم آبیاری قطره ‌ای که برای کشت‌های ردیفی مورد استفاده قرار می ‌گیرد، استفاده از نوار تیپ است که به آبیاری نواری نیز معروف است. در این سیستم آبیاری برای آن که بتوان آب را به پای گیاه رساند، از نوار تیپ (tape) استفاده می ‌شود. این وسیله در واقع یک لوله پلیمری یکسره است که در فواصل مشخص دارای محلی برای خروج قطره ‌ای آب  است.

نوار تیپ به دو صورت کلی درز دار یا پلاک‌ دار تولید و عرضه می‌گردد. نوار تیپ پلاک ‌دار دارای قطره‌ چکان  است، اما نوار تیپ درزدار، قطره‌ چکان ندارد و به جای آن مسیری زیگزاگ شکل (زیپ مانند) در کنار آن وجود دارد که باعث شکستن فشار آب شده تا قطرات از طریق درزها خارج و به پای گیاه برسند که اصطلاحاً به در از بغل معروف است. نوع دیگر آن، دارای روزنه ‌ای در روی نوار است که به درز از وسط معروف شده است.

نوار تیپ با تنوع زیادی از نظر ضخامت و فاصله بین قطره ‌چکانها یا درزها تولید می ‌شود. از نوار آبیاری می‌ توان برای آبیاری گیاهان مختلف با دوره‌های رشد متفاوت استفاده نمود. اما پر مصرف ترین نوع آنها ضخامت ۲۰۰ و ۱۷۵ میکرون با فاصله آبدهی (روزنه یا پلاک) ۲۰ سانتی متر  است. فواصل آبدهی معمول دیگر، ۱۰ و ۳۰ سانتی ‌متر  است. گرچه برای متراژهای بالا امکان تولید با فاصله سفارشی نیز وجود دارد.

آبدهی نوار تیپ معمولاً از ۱٫۲ تا ۳ لیتر در ثانیه  است. هر چقد فاصله درز یا قطره‌ چکان بیشتر باشد (مثلاً ۳۰ سانتی‌متر)، آبدهی نیز بیشتر می‌شود.

با توجه به این که کشور ما در یکی از مناطق خشک جهان قرار گرفته و مقدار بارندگی سالانه آن کم  است و از سوی دیگر این بارش‌ها دارای توزیع نا مناسب زمانی و مکانی هستند و همچنین خشکسالی‌هایی که در بیست سال اخیر در کشورمان اتفاق افتاده است، کشاورزان عزیز چاره ای جز استفاده مناسب از آبی که در اختیار آنها است، ندارند زیرا سطح سفره‌های زیرزمینی آب کشور هر سال مقداری پایین رفته و سبب کاهش تدریجی منابع آبی ایران می شوند.

همچنین تلفات آب در هنگام آبیاری به روشهای آبیاری سطحی یا سنتی، بالا است و راندمان آبیاری در روشهای سنتی رایج حداکثر بین ۲۵ – ۴۰ درصد  است بنابراین، ناگزیریم روشهای آبیاری جدید که به آبیاری تحت فشار معروفند را جایگزین روشهای آبیاری سطحی یا سنتی نماییم.

در بین روشهای جدید نیز آبیاری قطره ای نسبت به روشهای دیگر آبیاری تحت فشار، مزایای بیشتری دارد و آبیاری قطره ای برای کاربرد در مزارعی که دارای منبع آبی شور می باشند نسبت به سایر روشهای رایج آبیاری مناسب تر است.

در سیستم آبیاری نوار تیپ که یکی از محصولات شرکت توسن صنعت  است، آب در نزدیکی منطقه توسعه ریشه گیاه به زمین داده می‌شود تا مساحت و عمق کوچکی از سطح خاک خیس شود. با استفاده از روش آبیاری قطره ‌ای می توان تلفات آب را به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاهش داد.

کاربردهای نوار تیپ

از نوار تیپ برای آبیاری قطره ای کشت‌های ردیفی و فصلی مانند گوجه فرنگی، فلفل، سیب زمینی، توت فرنگی، پیاز، آفتابگردان، خربزه، هندوانه، چغندر قند، ذرت و محصولات جالیزی دیگر استفاده می شود. نوار آبیاری قطره ای در گلخانه‌ها نیز قابل استفاده است.

مزایای استفاده از نوار تیپ

نوار آبیاری قطره ای را می توان در اکثر زمین‌ها و جالیزها به کار برد. نوار تیپ به فشار آب زیادی احتیاج ندارد و در مزارع دارای پستی و بلندی محدود نیز بدون نیاز به تسطیح زمین قابل استفاده است. همچنین نوار تیپ را می توان در هنگام کشت و به صورت مکانیزه با استفاده از تراکتور نصب نمود. از مهم ‌ترین مزایای نوار آبیاری قطره ‌ای می‌توان به موارد زیر را اشاره کرد:

•     نصب آسان و سریع
•     قابلیت نصب نوار تیپ بر روی خاک، زیر خاک و یا حتی معلق
•     حمل و نقل راحت رول‌ها به دلیل سبکی وزن
•     امکان استفاده از در اکثر زمین‌ها و جالیزها، با پستی و بلندی محدود و بدون نیاز به تسطیح زمین
•     اتصالات ساده و ارزان قیمت، با قابلیت کارگذاری ساده آن‌ها به صورت دستی
•     جنس پلیمری مخصوص نوار تیپ از چسبیدن جلبک و رسوبات معدنی به آن جلوگیری می‌کند
•     مقاومت در برابر U، کودهای شیمیایی، سموم، مواد دفع آفات و اسپری‌های کشاورزی
•     صرفه‌جویی قابل ملاحظه در مصرف آب
•     افزایش بازدهی محصول و جلوگیری از گسترش و رشد علفهای هرز در سطح زمین کشاورزی
•     امکان پهن کردن مکانیزه توسط تراکتور در ابتدای فصل زراعی
•     جلوگیری از توسعه و رشد علف‌های هرز در سطح زمین کشاورزی
•     نوار تیپ برای استفاده به فشار آب پایینی نیاز دارد (در حدود ۱ امسفر)
•     یکنواختی توزیع آب، امکان یکنواختی رشد بوته‌ها را فراهم می سازد.
•     عملیات زراعی به آسانی صورت می گیرد، چرا که رشد علفهای هرز در سطح مزرعه کم شده و وجین کردن آنها و همچنین خاک دهی بوته‌ها چه به صورت دستی و چه به صورت مکانیزه، به آسانی امکان پذیر می گردد.
•     میزان هدر رفت آب بسیار کم است و این عامل سبب افزایش سطح زیر کشت و در نتیجه افزایش محصول می گردد. طبق تحقیقات به عمل آمده با استفاده از نوارهای تیپ در مزارع پنبه و صیفی، میزان مصرف آب از ۱۴ هزار متر مکعب در هکتار در مزارع سنتی، به ۶ هزار متر مکعب کاهش یافته است.
•     این نوارها از خیس کردن ساقه، شاخه و برگ گیاه جلوگیری می کند. این مساله باعث کاهش ابتلا گیاه به بسیاری از آفات گیاهی می شود.
•     امکان استفاده در فصول مختلف کشت را فراهم می کند.
•     به آسانی نصب شده و به سرعت و راحت قابل پهن و جمع آوری است. این جمع آوری ممکن است به وسیله دست یا ماشین انجام گیرد.
•     این نوارها به علت فاصله کم بین خروجی‌ها، در انواع خاکها یک نوار پیوسته رطوبت در زیر خاک و در ناحیه ریشه به وجود می آورند.
•     این نوارها به علت داشتن نازلهای خروجی یکنواخت با آبدهی کم، قابلیت پهن شدن در مسیرهای طولانی را دارد و در نتیجه، موجب کم شدن سرمایه گذاری در خطوط پخش، توزیع و اتصالات می گردد.
•     رنگ سیاه نوار از رشد جلبک در داخل نوار، جلوگیری می کند و با توجه به آن که مسیر داخلی در شیار، روکشی از تفلون دارد. تراکم و چسبیدن ذرات به داخل شیار، غیر ممکن می گردد.
•     اتصالات نوار آبیاری به صورت قطعات ساده و استاندارد موجود است و روش کارگذاری آن به صورت دستی و ماشینی بسیار ساده است.
•     جنس پلیمری مخصوص نوار تیپ از چسبیدن جلبک و رسوبات معدنی به آن جلوگیری می کند.
•     مقاومت نوار آبیاری در مقابل و اشعه ماورا ء بنفش خورشید، کودهای شیمیایی، سموم، دفع آفات و اسپری‌های کشاورزی

مزایای استفاده از نوارهای آبیاری

•     صرفه جویی در مصرف آب، سموم و کود
•     یکنواختی مناسب ریزش آب بین تمامی قطره چکان‌ها
•     افزایش عملکرد محصول همچنین رشد و رسیدن یکنواخت محصول
•     قابلیت استفاده در طول چند فصل (در صورت کاربری و نگهداری صحیح و جمع آوری درست)

نوار تیپ برای آبیاری قطره ای کشت‌های متراکم و ردیفی بسیار مناسب است. نوار آبیاری قطره ای یا همان تیپ (Tape) مناسب آبیاری قطره ای روی سطحی و زیر سطحی کم عمق مناسب است. برای آبیاری زیر سطحی عمیق، استفاده از لوله‌های قطره چکان دار توصیه می شود. نوار تیپ پلاک دار سی پلاست برای آبیاری قطره ای سیب زمینی، ذرت و امثال این گیاهان مناسب است.

نوار تیپ از جنس پلی اتیلن  است و معمولاً هر کلاف آن چند صد متر (۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ متر) است. نوار تیپ بر خلاف لوله پلی اتیلن سخت،  بسیار نرم  است. در واقع نوار تیپ دارای جنسی نرم و انعطاف پذیر است که هنگام ورود آب به آن پر می شود و پس از پایان آبیاری، مجدداً نوار تیپ به صورت مسطح در می آید.

موارد استفاده نوار آبیاری قطره ای

•     گیاهان صنعتی: چغندرقند، پنبه، نیشكر، ذرت، آفتابگردان، سویا، كلزا و…
•     صیفی و سبزی: سیب زمینی، پیاز، هندوانه، خربزه، گوجه فرنگی، خیار، كدو، بادمجان، گل كلم، كاهو، فلفل، هویج و…
•     غلات: گندم، جو، برنج و…
•     حبوبات: عدس، نخود، انواع لوبیا، ماش، نخودفرنگی و…
•     گلخانه‌ها
•     گل كاری: مزارع گل، فضای سبز

توصیه‌هایی جهت بکار بردن نوار آبیاری

• از آبهای خیلی سخت و شور استفاده نکنید چرا که منجربه انسداد روزنه‌های آبده میشود.
• در مورد آبهای دارای آلودگی فیزیکی (ذرات معلق) لازم است طراحی و نصب ایستگاه فیلتراسیون آبیاری به گونه ای باشد که ذرات بیشتر از 100 میکرون امکان ورود به شبکه را نداشته باشند. در صورتی که از فیلتراسیون استفاده نشود احتمال گرفتگی روزنه‌ها وجود دارد.
• ایجاد شکستگی (زاویه) در سرتاسر طول نوار آبیاری تیپ نصب شده، باعث کاهش جریان آب می شود.
• نوار تیپ را بر روی شیبهای بالای 2 درصد نصب نکنید. عدم رعایت این مسئله اولا سبب عدم یکنواختی توزیع آب در طول نوار آبیاری می شود و ثانیا در زمان غیر فعال بودن شبکه ممکن است مکش معکوس ایجاد شده و ذرات خاک به درون روزنه‌ها مکیده شود. در این گونه اراضی نوار در جهت عمود بر شیب نصب شود.
• نیاز آبی گیاه را کم برآورد نکنید چرا که ریشه گیاه جهت دسترسی به آب به مجرای خروجی نوار نفوذ کرده و موجب انسداد خواهد شد.
• پس از خاتمه عملیات تزریق کود و سموم در شبکه آبیاری، سیستم مدت مناسبی فعال باشد تا باقی مانده مواد تزریق شده داخل نوار به وسیله آب خالص کاملاحل و دفع گردد.
• فشار کاری ایده آل جهت بهره برداری از نوارهای آبیاری تیپ 0.6 اتمسفر می باشد که در صورت عدم رعایت فشار ایده آل، آبدهی روزنه‌ها از مقدار اسمی تغییر می نماید. حداقل فشار کاری 0.4 اتمسفر و حداکثر فشار کاری 1 اتمسفر برای نوار آبیاری تیپ است.
• اشیا نوک تیز باعث سوراخ شدن نوار تیپ می شوند. پس نوار را روی زمین نکشید و در طول زمان کشت مراقب باشید نوار سوراخ نشود.
• پهن کردن نوارهای آبیاری در طول کوتاه سبب افزایش هزینه طرح بواسطه افزایش تعداد اتصالات و افزایش متراژ لوله‌های آبده می گردد. پهن کردن نوارهای آبیاری در طولهای زیاد نیز سبب کاهش یکنواختی آبیاری و در نهایت کاهش عملکرد محصول می شود. بنابراین توصیه می شود جهت نصب و اجرا با مهندسین مشاور مشورت کنید.

طریقه نصب و بستن انتهای لوله‌های تیپ

لوله‌های تیپ یک روکش مخصوص دارد که بعد از آن که سر لوله روی بست ابتدایی (متصل به لوله مانیفولد) نصب گردید، روی لوله کشیده می شود. باید توجه داشته باشیم که قبل از استفاده از لوله‌ها، داخل لوله‌ها را بایستی با فشار مناسب شست و شو دهیم و سپس انتهای لوله را به طریق ذیل ببندیم: یک تکه کوچک از خود لوله را به طول ۱۰ سانتی متر می بُریم.

انتهای لوله را دوبار تا می زنیم و از وسط تاخوردگی، یک تای دیگر می زنیم. قسمت بریده شده را روی قسمت تاخورده می کشیم و بدین ترتیب انتهای لوله بسته می شود. همواره به خاطر داشته باشیم که هر پانزده روز یک بار، انتهای لوله را باز و لوله‌ها را شست و شو دهیم.

اصولا از سیستم آبیاری قطره ای نواری نبایستی در مزارعی که دارای آبهای خیلی سخت و شور هستند، استفاده گردد. در صورت اجبار لازم است قبل از طراحی و نصب نوار، آزمایش کامل آب صورت گرفته تا در طراحی شبکه روشهای پیشگیری کننده از انسداد پیش بینی شود. ایجاد شکستگی (زاویه) در سرتاسر طول نوار آبیاری تیپ نصب شده، باعث کاهش جریان آب می شود. این وضعیت به خصوص در ابتدای خطوط و حدفاصل اتصال نوار به لوله‌های ۱۶ میلیمتری و یا در نقاط پاره شده ای که مجددا ترمیم شده، بیشتر مشاهده می گردد که بایستی کنترل و رفع نقص شوند.

در محاسبات نیاز آبی برای آبیاری چنانچه نیاز آبی گیاه زراعی را کم برآورد گردد، ریشه گیاه جهت دسترسی به آب به مجرای خروجی نوار نفوذ کرده و موجب انسداد خواهد شد. بنابراین همواره بایستی محیط اطراف ریشه رطوبت کافی داشه باشد و نیاز آبی گیاه تامین شود.

چنانچه نوار آبیاری تیپ در زیر خاک نصب شده، بهتر است برای سهولت در جمع آوری نوار، مزرعه یک نوبت آبیاری محدود شده تا خاک روی نوار نیمه مرطوب و نرم شود. برای کنترل علفهای هرز توصیه می شود که از سموم علف کش استفاده شده و کارگران وجین کار از کاربرد اشیا نوک تیز برای وجین استفاده ننمایند.

پهن کردن نوارهای آبیاری در طول کوتاه سبب افزایش هزینه طرح به واسطه افزایش تعداد اتصالات و افزایش متراژ لوله‌های آبده می گردد. پهن کردن نوارهای آبیاری در طولهای زیاد نیز سبب کاهش یکنواختی آبیاری و در نهایت کاهش عملکرد محصول می شود.
پایپ ایران

ویکی پلاست | مرجع بازار صنعت پلاستیک