کرک اسپرد (Crack Spread) چیست؟

کرک اسپرد (Crack Spread) چیست؟

کرک اسپرد (Crack Spread) به تفاوت کلی قیمت گذاری بین هر بشکه نفت خام و فرآورده‌های نفتی و پالایش شده از آن اشاره دارد. به بیان ساده‌تر، به اختلاف قیمت بین یک بشکه محصول با یک بشکه نفت خام، کرک اسپرد گفته می‌شود.

کرک اسپرد (مابه تفاوت قیمت نفت خام و فرآورده) پالایشگاه‌های ایران حدودا به 7 رسیده است که این موضوع متاثر از افزایش قیمت نفت بوده و در صورت ثبات، همچنان این عدد بالاتر خواهد رفت.

"کرک " اصطلاحی برای تجزیه نفت خام به محصولات اصلی، از جمله گازهایی مانند: پروپان، سوخت گرمایشی، بنزین، تقطیرهای سبک (مانند سوخت جت)، تقطیرهای میانی (مانند سوخت دیزل) و تقطیرهای سنگین (مانند گریس) می‌باشد.

قیمت هر بشکه نفت خام و قیمت محصولات مختلف حاصل از آن همیشه یکسان نیستند و همین امر منجر به تفاوت و مجزا بودن قیمت ها می شود. در صنعت پالایشی صرفا تفاوت قیمت و فرآوره های نفتی مورد نظر نمی‌باشد، بلکه برآیند تغییر قیمت این دو بر پالایشگاهی ها مهم و تاثیر گذار است. در معامله پالایش نفت خام توجه به قیمت بازار محصولات جانبی نیز باید توجه داشت.

به دلیل آنکه تفاوت قیمت پالایشگاه های نفت می‌تواند بر حاشیه سود آن‌ها تأثیر گذار باشد، مهم است.

حاشیه سود پالایشگاه‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد. از جمله عوامل تأثیر ‌گذار بر حاشیه سود:

فصلی بودن هوا، منابع جهانی، زمان، میزان عرضه و تقاضا از جمله عوامل تاثیر گذار هستند.

پالایشگاه ها برای کاهش جلوگیری از ریسک قیمت گذاری از قیمت آتی و برای پوشش ریسک نوسان قیمت، از کرک اسپرد استفاده می کنند. درحالی که سوداگران قصد دارند از اختلاف قیمت بین نفت خام و اجزای جانبی آن سود ببرند.

به عنوان مثال، اگر یک پالایشگاه به فروش بنزین وابسته باشد و قیمت بنزین به زیر قیمت نفت خام کاهش پیدا کند، این امر احتمالاً منجر به ضرر پالایشگاه خواهد شد. 

مفهوم کرک اسپرد با مثال:
اولین قدم تبدیل قیمت محصول پالایش شده به دلار در هر گالن است. بیایید به یک مثال نگاه کنیم.:

فرض کنید در هر بشکه 42 گالن نفت وجود دارد. بنابراین، می‌توان باتوجه به هر گالن مصرف شده برای تولید محصول پالایشی کرک اسپرد آن را حساب کرد.

برای مثال، در حال حاضر قیمت فروش یک بشکه نفت 15 دلار می‌باشد، پالایشگاه‌ها  نفت را به بنزین تبدیل می‌کنند و پس از انجام عملیات پالایش و تصفیه آن را به قیمت 20 دلار به خریدار می‌فروشند. در این حالت، 5 دلار تفاوت قیمت، کرک اسپرد بنزین می‌باشد.

برای هر فرآورده یک کرک اسپرد(Crack Spread) مجزا در نظر گرفته می‌شود و پالایشگاه‌ها برای هر فرآورده، کرک اسپرد جداگانه‌ای در نظر می‌گیرند. در این مثال فرض می‌کنیم، پالایشگاه گازوئیل را به قیمت 18 دلار عرضه می‌کند، بنابراین کرک اسپرد آن 3 دلار می‌شود. به این تفاوت قیمت مثبتی که وجود دارد، به اصطلاح کرک اسپرد مثبت گفته می‌شود.

کرک اسپرد می‌تواند مثبت یا منفی باشد. زمانی که کرک اسپرد محصول پالایشگاه منفی شود، به معنای این است که محصول زیان‌ده پالایشگاه است. عمدتا نفت کوره دارای کرک اسپرد منفی یا کرک اسپرد زیان‌ده است.  

نفت کوره(Fuel Oil) باقی مانده تقطير نفت خام در پالایش است که در سوخت كشتي ها، قطار ها، نيروگاه هاي برق، واحدهاي صنعتي بزرگ و كوچك استفاده می‌شود.

عوامل موثر بر کرک اسپرد(Crack Spread):

•     یکی از عواملی که بر کرک اسپردتأثیر دارد، مسائل ژئوپلیتیکی است. به طور کلی، در دوره‌های عدم اطمینان سیاسی و بی ثباتی، احتمال کاهش در عرضه نفت وجود خواهد داشت. نتیجه این کاهش عرضه، افزایش قیمت نفت خام نسبت به محصولات پالایش شده است.
•       همچنین تغییر در سیاست خارجی  بر عملکرد تولیدکنندگان نفت خام و قیمت محصولات جانبی نفت خام تأثیر گذار است. 
•     شرایط آب و هوایی غالب، به طور عمده تغییرات فصلی، بر کرک اسپرد نیز تأثیر می‌گذارد.
•     در فصل تابستان، برای محصولات جانبی خاص مانند بنزین و گازوئیل تقاضای بیشتری وجود دارد که به طور قابل توجهی کرک اسپرد را تقویت می‌کند.
•     همچنین فصل زمستان تقاضا برای تقطیرهایی مانند سوخت دیزل و بنزین موتور را افزایش می‌دهد و منجر به کرک اسپرد بیشتر می شود.
•      بین نفت خام و قدرت نقدینگی رابطه معکوس وجود دارد. هرگونه تغییر در قدرت یک ارز ممکن است بر قیمت نفت خام و در نهایت بر کرک اسپرد  تأثیر گدار باشد. وقتی ارزش یک ارز کاهش می یابد ، قیمت نفت خام افزایش می‌یابد و این باعث تضعیف کرک اسپرد می‌شود.

نحوه استفاده از کرک اسپرد:

حتی اگر فقط سهام انرژی را معامله می کنید یا فقط معاملات آتی نفت خام کامل مانند قرارداد خام WTI

 (West Texas Intermediate) را انجام می‌دهید، درک برخی از محرک‌ها و خروجی‌های بازار انرژی بسیار مهم است.

شرکت های نفتی، نفت خام خود را به پالایشگاه هایی می‌فروشند که آن را به محصولات تصفیه و پالایش شده مانند گاز یا گازوئیل تغییر می دهند.

نفت خام با حرارت(گرمایش) و فشرده سازی در دماهای مختلف تصفیه می شود. سایر فرآورده‌های نفتی، باتوجه به درجه ای که حرارت داده می‌شوند، تولید می‌شوند.

در تصویر زیر می‌توانید ببینید چه محصولی، در چه دمایی تولید می‌شود.

توجه به قیمت محصولات تصفیه شده برای معامله‌گران بسیار مهم است. زیرا این قیمت‌ها (در درجه اول بنزین و سوخت دیزل) محرک ایجاد تقاضا برای نفت خام دریافت شده پالایشگاه ها می‌باشند و متعاقباً بر قیمت نفت خام نیز تأثیر گذار است.

 
انواع کرک اسپرد

1.     1: 1کرک اسپرد ساده 
2.     3: 2: 1 کرک اسپرد
3.     5: 3: 2 کرک اسپرد

کرک اسپرد 1: 1 یکی از رایج‌ترین انواع کرک اسپرد پالایشگاه است که نشان دهنده حاشیه سود می‌باشد. به این معنا که نفت خام را می‌خرد و محصولات پالایش شده (مانند سوخت دیزل ، بنزین ، سوخت جت) را می‌فروشد. به عبارتی اختلاف بین محصولات پالایش شده و نفت خام است.

همانطور که در مثال هم گفته شد، بسیاری از محصولات پالایش شده را باید به نرخ دلار به ازای هر گالن تبدیل کرد. بنابراین اگر محصول پالایش شد‌ه به دلار در هر بشکه تبدیل نشده باشد، لازم است این کار انجام شود.

برای مثال اگر هر بشکه، 42 گالن نفت باشد، ما برای تبدیل NY Harbour ULSD، قیمت هر دلار گالن ULSD را در 42 ضرب می کنیم.

اگر ارزش محصول تصفیه شده بیشتر از قیمت نفت خام باشد، کرک اسپرد سودآور است. از طرف دیگر، اگر ارزش محصول پالایش شده شده کمتر از مقدار نفت خام باشد، کرک اسپرد سودآور نیست.

کرک اسپرد(Crack Spread) معمولاً با استفاده از دو روش معامله می شود:

1. کرک اسپرد تک محصول

کرک اسپرد تک محصول از متداول‌ترین نوع کرک اسپرد است و منعکس کننده تفاوت حاشیه پالایشگاه بین نفت خام و محصولات تصفیه شده مانند گازوئیل یا بنزین می‌باشد. کرک اسپرد چند محصول

2. کرک اسپرد چند محصول

اسپردهای چند محصول برای انعکاس عملکرد محصولات تصفیه شده طراحی شده است. طبق گفته گروه CME ، میزان تولید بنزین دو برابر نفت مایع تقطیر شده است. این نسبت باعث شده است که کرک اسپرد 3: 2: 1 بر استراتژی پوشش ریسک تمرکز کند. کرک اسپرد نسبت 3: 2: 1 یعنی با خرید سه بشکه در معاملات آتی نفت خام و فروش دو بشکه در معاملات آتی بنزین و یک بشکه آتی نفت کوره معامله می شود. پالایشگاهی که عملکرد پایین تری از بنزین نسبت به سایر مواد تقطیر دارد ممکن است از ترکیبات دیگری مانند اسپرد  5: 3: 2 استفاده کند. نسبت 5: 3: 2 با خرید پنج بشکه معاملات آتی نفت خام و فروش سه معاملات آتی بنزین و دو معاملات آتی نفت کوره پالایشی معامله می شود. 

 
همانطور که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان نفت توانایی و استراتژی پوشش ریسک قیمت‌های ناپایدار نفت را دارند، پالایشگاه‌ها نیز استراتژی پوشش ریسک خود را دارند. در حقیقت، می‌توان ادعا کرد که حتی پالایشگاه‌ها بیشتر از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نیاز به تضمین استراتژی پوشش ریسک دارند. زیرا حاشیه سود آنها تنها بر اساس قیمت یک کالا نمی‌باشد، بلکه حداقل دو و اغلب چندین کالا است: قیمت مواد اولیه یا ورودی (نفت خام) و همچنین خروجی آنها (سوخت پناهگاه ، روغن گرمایش ، بنزین ، سوخت دیزل ، بنزین ، سوخت جت و غیره).

بسیاری از پالایشگاه ها با خرید در معاملات آتی نفت خام یا مبادله و فروش همزمان محصولات پالایش شده یا معاملات سوآپ، از  ریسک قرار گرفتن در معرض نوسان قیمت کرک اسپرد (Crack Spread) جلوگیری می‌کنند. در نتیجه پالایشگاه می‌تواندحاشیه پالایش را اصلاح یا ثابت حفظ کند .

حاشیه سود یک پالایشگاه نفت می‌تواند به میزان قابل توجهی توسط محرک های اساسی مختلف قیمت ورودی (نفت خام) و خروجی (محصولات پالایش شده) تحت تأثیر قرار بگیرد. قیمت محصولات تصفیه شده نیز می تواند جدا از یکدیگر و یا در برخی مواقع برعکس حرکت کند. وقتی این اتفاق می‌افتد ، می‌تواند به طور قابل توجهی برکرک اسپرد تأثیر بگذارد و باعث می‌شود که تصفیه‌خانه تقاضای خود را برای نفت خام تغییر دهد.

همچنین قیمت محصولات پالایشی می تواند جدا از یکدیگر و یا در برخی مواقع برعکس حرکت کنند. زمانی که این اتفاق می‎افتد به طور قابل توجهی بر کرک اسپرد می تواند تأثیر گذار باشد و باعث شود که پالایشگاه تقاضای خود برای نفت خام را تغییر دهد.

به عنوان مثال، وقتی قیمت قیمت محصولات پالایش ثابت است و قیمت نفت افزایش یابد، به طور معمول شاهد محدود شدن اسپرد خواهیم بود.

پالایشگاه ممکن است تولید خود را کاهش دهد و باعث گسترش مجدد اسپرد شود. یا اگر قیمت نفت کاهش یابد و قیمت محصولات پالایش شده ثابت بماند یا حتی افزایش یابد، ممکن است انتظار گسترش اسپرد را داشته باشیم. در صورت شدت گرفتن اسپرد ، پالایشگاه ها تولید خود را کاهش می‌دهند تا با محدود کردن عرضه محصولات پالایشی، حاشیه سود خود را بازیابند.

همانطور که گفته شد، افزایش تقاضا در نرخ کرک اسپرد تاثیر گذار است و بیان کننده فروش بیشتر می‌باشد اما در نظر داشته باشید که ظرفیت تولید کرک اسپرد پالایشگاه‌ها نیز محدود است و مقداری از تولیدات آن‌ها مانند نفت کوره، زیان است و هزینه‌هایی مانند هزینه تعمیر قطعات، نرخ دستمزد، هزینه توزیع و هزینه‌های دیگر از مواردی هستند که نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی نمود.

خلاصه نکات مهم در مورد کرک اسپرد (Crack Spread):

درتعریف کرک اسپرد (crack spread) گفته شد که به اختلاف قیمت بین یک بشکه محصول با یک بشکه نفت خام، کرک اسپرد گفته می‌شود و به انواع کرک اسپرد نیز اشاره شد. در تاثیر کرک اسپرد بر سودآوری پالایشگاه‌ها اینگونه متوجه شدیم که با افزایش قیمت نفت کرک اسپرد ، سود شرکت‌های پالایشی نیز افزایش می‌یابد که موجب افزاش EPS شرکت‌ها نیز می‌شود. برای تحلیل سهم پالایشگاهی تنها در نظر داشتن کرک اسپرد(Crack Spread)کافی و لازم نیست. توجه به بسیاری از عوامل مانند؛ تغییرات فصل، آب و هوا، سیاست‌های اتخاذ شده خارجی، عوامل موثر بر کاهش تقاضا، کمبود کیفیت استاندارد و غیره بسیار اهمیت دارد. 

بیدارِکس

ویکی پلاست | مرجع بازار صنعت پلاستیک