دستورالعمل جدید تنظیم بازار؛ گشایش یا محدودیت؟

روز دوشنبه، اول دی ماه، دستورالعمل جدید تنظیم بازار محصولات پتروشیمی توسط معاون بازرگانی وزارت صمت ابلاغ شد و به جز تعاونی ها، به شرکت های بازرگانی هم اجازه خرید از بورس کالا داده شده است.

به گزارش ویکی پلاست، احتمالا مهم‌ترین بخش دستورالعمل جدید تنظیم بازار محصولات پتروشیمی، شیوه‌نامه‌ی پیوست آن در مورد نحوه فعالیت عاملان توزیع است. جایی که شرایط انتخاب عامل توزیع (تعاونی یا بازرگانی)، شرایط عضویت در شرکت عامل توزیع (برای واحدهای تولیدی) و شرایط خرید و تخصیص، تبیین شده است.

از جمله نکات مهم دیگر این دستورالعمل، امکان انعقاد قرارداد بلندمدت با هدف تضمین خرید تولیدکننده های واقعی و ارتباط مستقیم شرکت های پتروشیمی و تولیدکننده‌های واقعی در دوران رکود و رونق بازار است. قرارداد بلندمدت در قالب بورس است اما کارمزد آن کمتر است.

موضوع دیگر عدم تفاوت سهمیه واحدهای صنعتی و صنفی است. در دستورالعمل جدید هیچ تفکیکی بین واحدهای صنعتی و صنفی نیست. پیش از این، محدودیت‌هایی برای واحدهای صنفی وجود داشت که در دستورالعمل جدید تنظیم بازار محصولات پتروشیمی، تمایز بین واحدهای صنعتی و صنفی حذف شده و تفاوتی بین آن ها دیده نمی شود.

طبق دستورالعمل جدید، واحد «صنعتی« و «صنفی تولیدی»، هر واحد تولیدی فعال است که دارای پروانه بهره برداری از وزات صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزی یا طبق قانون نظام صنفی، با اخذ پروانه کسب دایر شده و صلاحیت خرید آن در سامانه بهین یاب برای خرید محصولات پتروشیمی از بورس‌های کالایی تأیید شده باشد.

عموما، نگاه تولیدکنندگان به دستورالعمل ها، بدبینانه است و پس از انتشار دستورالعمل، جز سؤالاتی در مورد نحوه فعالیت شرکت های بازرگانی از سوی تأمین کنندگان و واسطه ها، در مورد سایر بخش های این دستورالعمل، بازخوردهای دیگری، در گروه های ویکی پلاست مطرح نشد. بسیاری از واحدهای کوچک تولیدی که طی سال های گذشته مواد اولیه خود را از بازار آزاد تأمین می کردند، در دستورالعمل جدید، به دنبال راهکاری برای خروج از بن بست فعلی عدم دسترسی به مواد اولیه بودند و چنین راه خروجی در دستورالعمل، دیده نمی شود.

نگاه سیاستگذار در تدوین دستورالعمل، بسط و دسته بندی اتفاقات و تصمیماتی بود که پیش از این در بازار، رخ داده بود. به طور مثال موضوع قراردادهای بلندمدت و همچنین حذف سقف خرید مواد اولیه واحدهای صنفی، پیش از این انجام گرفته بود ولی حالا در دستورالعمل جدید، این موارد دسته بندی و مستند، شده‌اند و می توان گفت به جز مجوز حضور بازرگانی ها، اتفاق جدیدی در دستورالعمل، دیده نمی شود.

از نظر سیاستگذار، واحدهای تولیدی که مجبورند مواد اولیه خود را از بازار آزاد تهیه کنند، موجودیتی ندارند و در جای جای این دستورالعمل، تأکید بر «عرضه خارج از شبکه» یا همان «قاچاق» به وضوح دیده می شود. بسیاری از واحدهای کوچک که به دلیل دست و پاگیر بودن بروکراسی اداری یا کار اخذ مجوز فعالیت از صنایع یا اتحادیه را شروع نکرده اند یا در میانه راه، عطای آن را به لقایش بخشیده اند، سردرگم برای از سرگیری مجدد اقدامات خود برای فعالیت رسمی هستند.

در موقعیتی که سرکشی به انبارهای شورآباد به اقدام روزمره بازرسان تبدیل شده و حتی در هفته‌ی اخیر هم 3300 تن مواد پتروشیمی در دو انبار اخوان عامری و کالج، توقیف شد و واسطه ها به علت بالا رفتن ریسک فعالیت در بازار، از خرید و فروش، امتناع می کنند، ادامه تولید برای واحدهای کوچک، به چنان حدی از دشواری رسیده که عمده این واحدها یا تعطیل شدند یا در آستانه تعطیلی هستند.

سامانه های وزارت صنعت، روز به روز در حال عملیاتی شدن هستند و مکانیزم تعیین سهمیه ها رو به خودکار شدن گذاشته است. از اول دی ماه قرار بود تعیین سهمیه ها از روی آمار فروش و صادرات واحدهای تولیدی در سامانه جامع تجارت انجام شود ولی وزارت صمت، برای ثبت فاکتورهای فروش، 15 روز مهلت را تمدید کرد تا تولیدکنندگانی که آمار فروش خود را در سامانه جامع تجارت وارد نکرده اند تا 16 دی بتوانند این اقدام را انجام دهند. با پایان گرفتن این مهلت، می توان انتظار داشت سهمیه واحدهای تولیدی، از این پس به صورت خودکار، تعیین شود.

بورس کالای ایران نیز روز چهارشنبه 3 دی ماه، طی اطلاعیه ای اعلام کرد، کد معاملاتی تمام مشتریانی که نسبت به ایجاد دسترسی به اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال 1398 (در پروفایل سازمان امور مالیاتی) اقدام نکرده اند در پایان ساعت کاری چهارشنبه 10 دی، غیرفعال خواهد شد.

بورس کالا در دو اطلاعیه‌ی جداگانه در تاریخ های 1 مهر 99 و 27 آبان 99، به تولیدکنندگان مهلت داده بود تا نسبت به ایجاد این دسترسی در پروفایل سازمان امور مالیاتی خود اقدام کنند.

معاملات به زیر 60 هزار تن عقب نشینی کرد

با اینکه هفته‌ای که گذشت هفته‌ی اول دی ماه بود، ولی حجم معاملات نسبت به هفته‌ی پایانی آذر، 2,904 تن (4 درصد) کاهش یافت. عرضه ها نیز 2,109 تن کمتر از هفته‌ی قبل بود. حجم معاملات این هفته 58,302 تن و حجم عرضه ها نیز، 86,169 تن بود.

به جز کاهش 2,190 تنی عرضه ها و ثبات نسبی قیمت دلار نیمایی در کانال 25 هزار و 500 تا 600، شاید بتوان خروج تقاضاهای واسطه ها از بورس کالا را دلیلی بر این کاهش دانست. حجم قابل توجهی از خریدهای هفتگی بورس کالا، روانه انبارهای شورآباد می شد و به علت بازرسی های پلیس امنیت اقتصادی و توقیف مواد پتروشیمی دپو شده در انبارها را، می توان دلیلی بر کم شدن تقاضا در بورس کالا فرض کرد.

بیشترین حجم کاهش در حجم معاملات طی هفته جاری، به گروه PVC با 1,310 تن تعلق دارد. پ پ نساجی هم به علت کاهش عرضه نسبت به هفته قبل، معاملاتش نسبت به هفته‌ی آخر آذر، 904 تن کاهش یافت.

قیمت های پایه در تعقیب قیمت های جهانی

سی و هشتمین قیمت های پایه در سال 99، این هفته در حالی اعلام شد که دلار نیمایی فقط 68 ریال بیشتر از هفته‌ی قبل بود و بازیگر اصلی تغییرات، قیمت های جهانی محصولات پتروشیمی بود.

افزایش قیمت های جهانی باعث شد تا گروه پت بطری 3.95 درصد (737 تا 788 تومان) نسبت به هفته قبل افزایش پیدا کنند و پ پ نساجی نیز 3 درصد (877 تومان) و پ پ شیمیایی هم 2.7 درصد (878 تومان) بیشتر از هفته قبل، قیمتگذاری شدند.

ولی صعود قیمت های پایه نیز، اثر زیادی بر افزایش معاملات نداشت و می توان گفت عمق معاملات در حال کاهش است. برای این منظور، مقایسه عرضه و تقاضا نشان می دهد میزان تقاضا، 7,882 تن کمتر از عرضه هاست.

نیما کاهشی است

میانگین ماهانه در قیمت های پایه‌ی این هفته، 256,957 ریال بود و آخرین قیمت دلار نیمایی، 256,135 ریال است یعنی حدود 46 تومان پایین تر از دلار قیمت های پایه. نگاهی به سایر میانگین های نیما نشان می دهد میانگین روزانه در کانال 25,500 تومان است و آینده‌ی پیش رو برای نیما، کاهشی خواهد بود.

نوسان نفت بین 49 تا 51 دلار

قیمت نفت که هفته‌ی گذشته را با 50 دلار به پایان رسانده بود، در معاملات این هفته‌ی بازارهای جهانی تا 49 دلار عقب نشینی کرد ولی روز چهارشنبه مجددا به 51 دلار صعود کرد.

دلار صرافی صعودی شد

دلار صرافی که دوشنبه اول دی ماه تا 25 هزار و 300 تومان عقب نشینی کرده بود در روزهای اخیر به مسیر صعودی بازگشته و امروز 25,860 تومان است که این قیمت نسبت به آخرین نرخ پنج‌شنبه هفته‌ی گذشته، 60 تومان افزایش دارد.

قیمت های پایه هفته بعد

در قیمت های هفته آینده نیز، تغییرات قیمت های جهانی محصولات پتروشیمی، مهمترین تأثیر را خواهد داشت که بازتاب آن، تعیین کننده نتایج قیمت های پایه یکشنبه 7 دی ماه است.

مقایسه هفتگی عرضه، تقاضا و معاملات محصولات پتروشیمی در بورس کالا از ابتدای امسال تا هفته اول دی 1399

درصد میانگین معاملات به عرضه هر هفته

میزان معاملات هفته اول دی ماه : 58.302 تن