قاچاق یا نگرانی از تغییر نیما؟ دلیل معاملات 120 هزار تنی چیست؟

به گزارش ویکی پلاست، شرایط هفته های اخیر، شباهت بسیار زیادی با بهار 1397 دارد. زمانی که جهانگیری در 20 فروردین 97، قیمت دلار را 4200 تومان اعلام کرد تا این نرخ با نام او، تحت عنوان دلار جهانگیری، تاریخی شود.

قیمت های پایه از هفته چهارم فروردین 97 با دلار 4200 تومانی قیمت گذاری می شد، در حالی که هر هفته دلار آزاد پله های افزایش را می پیمود و اختلاف دلار آزاد و دلار 4200، هفته به هفته بیشتر می شد. نتیجه اینکه قیمت های پایه، هر هفته به صورتی غیرواقعی، محاسبه و اعلام می شدند. (لازم به ذکر است قبل از نیما، دفتر توسعه قیمت های پایه را با میانگین هفتگی دلار آزاد محاسبه می کرد.)

در نبود قانون ممنوعیت صادرات، اختلاف قیمت مواد اولیه در داخل و خارج از ایران، سیل تقاضا از کشورهای همسایه را روانه بازار کرد، به نحوی که بسیاری از خرده فروش ها به صادرکنندگان! مواد اولیه تبدیل شده و سودهای بادآورده سرشار به جیب آن ها سرازیر شد. تا این که از 12 خرداد 1397، صادرات غیرپتروشیمی ها ممنوع شد و فقط پتروشیمی ها مجاز به صادرات شدند.

اما بین شرایط سال 97 و زمستان 1401، دو اختلاف اساسی وجود دارد. در سال 97، به جز سرکوب قیمت ها، سقف رقابت نیز 5 درصد تعیین شده بود و سیاستگذار تصور می کرد با تعیین سقف رقابت، قیمت کالاها افزایش پیدا نمی کند. اما در حال حاضر، باز بودن سقف رقابت در بورس کالا دلیلی است که سیاستگذار تصور می کند قیمت ها توسط این ابزار، کنترل می شود.

اختلاف مهم دیگر، میزان عرضه هاست. در سال 97 به علت محرز بودن اشتباه در قیمت گذاری پایه ها، بسیاری از پتروشیمی ها عرضه های خود را کاهش دادند به نحوی که میزان عرضه هفتگی به 40 هزار تن! رسیده بود. اما همان طور که از اول بهمن امسال شاهدیم، عرضه ها به بالای مرز 100 هزار تن رسیده و ستاد تنظیم بازار و کمیته تخصصی با افزایش کف عرضه، رشد قابل توجهی به حجم عرضه ها داده اند. افزایش عرضه، ابزاری بوده که موفق شده تا حد قابل توجهی، رقابت ها را پایین نگه دارد، اگر نه در صورت پایین ماندن عرضه ها، باید شاهد رقابت های سنگینی در بالای مرز 100 و 150 درصد می بودیم؛ هر چند این ابزار، تأثیری بر قیمت نهایی کالاهای ساخته شده ندارد.

قیمت دلار در بازار آزاد روی مرز 50 هزار تومان قرار دارد و دلار نیمایی که قیمت های پایه طی هفته های اخیر با آن محاسبه شده، 28,371 تومان است. اختلاف نزدیک 22 هزار تومانی دلار قیمت بازار آزاد و نیما در کنار عرضه های سنگین در بورس کالا، به جز غیر واقعی کردن نرخ های بازار، همچون سال 1397، درخواست های خرید از کشورهای همسایه مانند پاکستان، افغانستان، عراق و ترکیه را روانه بازار ایران کرده است. البته این که به رغم ممنوعیت صادرات غیرپتروشیمی ها، چگونه این حجم از مواد اولیه راهی کشورهای همسایه می شود، بماند!

اتفاق مهمی که بازار محصولات پتروشیمی در خبرها آن را دنبال می کند، احتمال تغییر دلار قیمت های پایه است. هر چند مدیریت توسعه صنایع پایین دستی به دفعات بر عدم تغییر دلار 28.500 تومانی برای تعیین قیمت های پایه تأکید داشته، اما رسیدن اخبار متعدد از تغییرات نیما، اختصاص نیما به کالاهای اساسی و محدود شدن تخصیص آن به واردات سایر گروه ها و ... دائما سیگنال احتمال تغییر دلار پایه ها را می دهد.

اخیرا سخنگوی وزارت صمت نیز در خبری اعلام کرده بود ارز نیمایی، مبنای تعیین قیمت پایه در 1402 باقی خواهد ماند. از این پس سقف قیمت پایه انواع محصولات صنعتی و پتروشیمی برای عرضه در بازار فیزیکی بورس‌کالای ایران، نرخ ارز نیمایی خواهد بود که در شرایط کنونی این ارز در محدوده کانال قیمتی 28 ‌هزار تومان نوسان دارد. او امکان رقابت متقاضیان و رشد قیمت محصول معامله‌شده در این بازار دلیلی دانسته که بر اساس آن، بر روند معاملات بورس‌کالا و ذات این بازار خللی به وجود نمی‌‌‌آید.

هم در سال 97 و هم در سال جاری، دیدگاه سیاستگذار با کنترل دستوری قیمت های پایه، حمایت از تولید و مصرف کننده نهایی بوده و هست. اما در واقعیت، هر تولیدکننده ای، کالای ساخته شده خود را با دلار بازار آزاد تعیین قیمت می کند، نه با دلار نیمایی. چرا که به جز قیمت مواد اولیه، متغیرهای دیگر تولید، همچون قیمت افزودنی های وارداتی، ماشین آلات و خدمات، از دلار بازار آزاد پیروی می کنند و نرخی به نام نیما، برای این موارد، معتبر نیست.

در این شرایط که تولیدکنندگان از بالا رفتن دلار قیمت های پایه بیم‌ناک هستند و از سوی دیگر، درخواست های فراوانی برای خرید مواد اولیه توسط بازرگانان کشورهای همسایه در بازار وجود دارد، هر دارنده کد بورسی تلاش می کند همه سهمیه خود را به صورت کامل خرید کند تا به زعم خود، آخرین بهره را از پایین بودن قیمت دلار نرخ های پایه، ببرد.

نتیجه مواردی که گفته شد، رسیدن معاملات به سقف تاریخی 120 هزار است. به راستی این حجم از خریدها، به تولید می رسد؟ و سؤال مهم‌تر اینکه، کالاهای ساخته شده، با نیمای 28 هزار و 371 تومانی قیمت گذاری می شود یا دلار 50 هزار تومان؟ بسیاری بر این باورند که با وجود تأکیدات وزارت صمت و مدیریت توسعه، اختلاف زیاد نیما و دلار آزاد، به زودی تغییر نیما را به بازار تحمیل می کند تا بازار به تعادل همیشگی برسد و خریدهای هیجانی، پایان یابد.

تنها یک هفته از سال 1401 باقی مانده است. عموما در هفته پایانی سال، برخی پتروشیمی ها عرضه ها را متوقف می کنند. باید منتظر ماند و دید با وجود عطش زیاد بازار برای خرید، آیا عرضه پتروشیمی ها در هفته چهارم اسفند، همچنان در بالای مرز 100 هزار تن باقی می ماند یا خیر.

مقایسه هفتگی عرضه، تقاضا و معاملات محصولات پتروشیمی در بورس کالا از ابتدای سال تا هفته سوم اسفند 1401

مقایسه عرضه، تقاضا و معاملات کالاهای پلیمری

جدول مقایسه ای حجم معامله همه گروه های پلیمری

میزان معاملات هفته جاری: 120,518 تن