نکول چیست و چه ریسک‌هایی دارد؟

نکول چطور کار می‌کند؟

بیایید فرض کنیم شرکت «پلیکان» خط اعتباری به‌مبلغ یک میلیارد تومان از فلان بانک دارد و ۵۰۰ میلیون از این خط اعتباری واریز نشده است. شرکت پلیکان باید ماهانه ۲٫۵ میلیون تومان برای بدهی واریز نشده پرداخت کند. اما شرکت در راه‌اندازی محصول جدیدش به مشکل برخورده و مشغول سروکله‌زدن با چهار محصول دیگر است. میزان فروش ۷۵ درصد افت داشته، جریان نقدینگی هم خشک شده و درنتیجه پرداخت بدهی دشوار می‌شود. شرکت چند ماهی پرداخت‌ها را دیرتر انجام می‌دهد و بعد از شش ماه هم پرداخت قسط را به‌طور کامل متوقف می‌کند. بانک به شرکت اعلان نکول می‌کند و پرداخت فوری ۵۰۰ میلیون سرمایه‌ی واریز نشده را تقاضا می‌کند.

مسلما انجام چنین کاری برای شرکت بسیار دشوار است؛ بنابراین بانک فرایند توقیف وثیقه‌ای را آغاز می‌کند که وام را تضمین کرده است. شرکت پلیکان هم بدون این دارایی‌ها (مثلا ماشین‌آلات) نمی‌تواند به‌ تولید ادامه دهد و در نتیجه تعطیل می‌شود.

به‌طورکلی شش رویداد با نکول در ارتباط هستند. در مثال زیر، فرض می‌کنیم وام‌گیرنده برای خرید خانه، وامی از وام‌دهنده دریافت کرده است.

- وام‌گیرنده قراردادی را امضا می‌کند که به‌موجب آن باید طی مدت مشخصی، معمولا در قالب اقساط از پیش‌ تعیین‌شده، پول وام‌دهنده را بازپرداخت کند.

- وام‌گیرنده یک یا چند نوبت پرداخت نمی‌کند.

- وام‌دهنده یک یا چند اخطار پرداخت برای وام‌گیرنده می‌فرستد.

- وام‌گیرنده و وام‌دهنده سعی می‌کنند برنامه‌ی بازپرداخت را طوری تنظیم کنند که وام‌گیرنده بهتر بتواند حداقل چند نوبت از پرداخت‌ها را انجام دهد تا زمانی‌که دوباره شرایطش مساعد شود (این فرایند تمدید ارفاقی بازپرداخت وام یا اصلاح وام نامیده می‌شود).

- وام‌دهنده باز هم پرداختی نمی‌کند.

- وام‌دهنده، اخطاریه‌ی نکول برای وام‌گیرنده می‌فرستد و اقدامات مربوط به اجرائیه‌ی سند رهنی را آغاز می‌کند.

نکول‌ها مسئله‌ای جدی هستند، خیلی جدی‌تر از صرفا عقب‌افتادن یک قسط (اگر چه همین عقب‌افتادن یک قسط هم می‌تواند باعث شود وام‌دهنده اعلام نکول کند).

اجرائیه‌ی سند رهنی زمانی اتفاق می‌افتد که وام‌گیرنده نمی‌تواند به وام‌دهنده بازپرداختی داشته باشد، وام‌دهنده هم وثیقه‌ی وام‌گیرنده را تصرف می‌کند و می‌فروشد. این اصطلاح اغلب با املاک و مستغلات در ارتباط است.

نکول‌ها آسیب بلندمدتی به اعتبار شخص می‌زنند و می‌توانند توانایی یک شرکت برای جذب سرمایه در آینده را با مشکل مواجه کنند. باید به این نکته توجه داشت که قوانین مربوط‌به اجرائیه‌ی سند رهنی در هر جایی فرق می‌کند و ترتیب و طول مدت این گام‌ها می‌توانند دست‌خوش تغییر شوند.

ریسک نکول

ریسک نکول در مواقعی به وجود می‌آید که صادرکننده‌ی اوراق قرضه، تضمین صددرصدی برای پرداخت سود اوراق یا بازپرداخت اصل آن را برای صاحبان اوراق فراهم نکند.

عوامل زیادی می‌توانند روی ریسک نکولِ صادرکننده اثر بگذارند و این اثر می‌تواند در درجات مختلفی باشد. مثال‌ها عبارت‌اند از فقدان یا کاهشِ جریان نقدینگی از کار (که اغلب برای پرداخت سود و اصل نیاز است)، افزایش نرخ بهره (اگر اوراق قرضه براساس نرخ بهره‌ی شناور باشند، افزایش نرخ بهره، پرداخت سودهای مورد نیاز را افزایش خواهد داد)، یا تغییر در ماهیت بازار که صادرکننده را شدیدا تحت‌تأثیر قرار می‌دهد (مانند تغییر در فناوری، افزایشِ رقبا یا تغییرات قانونی). ریسک نکولی که با اوراق قرضه‌ی خارجی در ارتباط هستند، شامل وضعیت اجتماعی سیاسی کشور و ثبات و فعالیت‌های نظارتیِ دولت مربوط هم می‌شوند.

مؤسسه‌های اعتبارسنجی همچون مودیز اینوسترز سرویس (Moody’s Investors Service) و استاندارد اند پورز (Standard & Poor’s)، ارائه‌ی اوراق قرضه را تحقیق و تحلیل کرده‌اند تا ریسک نکول صادرکننده را اندازه‌گیری کنند. نتایج تحقیقات آنها رتبه‌بندی اعتباری است که سرمایه‌گذاران می‌توانند آن را دنبال و با سایر صادرکنندگان مقایسه کنند.

رتبه‌بندی استاندارد اند پورز در مقیاس AAA (ایمن‌ترین) تا D است که یعنی صادرکننده پیش از این در نکول است. رتبه‌بندی مودیز از AAA شروع می‌شود تا C. فقط اوراقی که BBB یا بالاتر از آن رتبه‌بندی شده‌اند «رتبه‌ی سرمایه گذاری» در نظر گرفته می‌شود. هر رتبه‌ای پایین‌تر از BBB یا BBB3 «به‌دردنخور» تلقی می‌شود.

شاید بتوان ریسک نکول را یکی از اساسی‌ترین انواع ریسک دانست. هر چه نباشد، نشان‌دهنده‌ی شانس از دست‌رفتنِ سرمایه‌ی سرمایه‌گذار است. همه‌ی اوراق قرضه‌ها، به‌جز آنهایی که دولت صادر می‌کند، مقداری ریسک نکول دارند. این یکی از دلایلی است که اوراق شرکتی همیشه بهره‌ی بیشتری نسبت‌به اوراق دولتی دارند.

منبع