آغاز قرن آسیا

اما وقت آن رسیده که دنیا تفکرات خودش را به‌روزتر کند؛ چون آن آینده‌ای که از آن صحبت می‌شد، خیلی زودتر از پیش‌بینی‌ها فرارسیده است.

یکی از چشمگیرترین پیشرفت‌های ۳۰ سال گذشته، افزایش مصرف در آسیا و پیوستن آن به جریانات تجاری، سرمایه، استعدادها و نوآوری در سطح دنیا است.

اقتصادهای آسیایی در دهه‌های آینده از مشارکت در این جریان‌ها فراتر رفته و خودشان به این جریان‌ها شکل و جهت خواهند داد. در واقع، در حوزه‌های متعدد – از اینترنت گرفته تا تجارت و کالاهای لوکس – حضور خواهند داشت.

حالا دیگر مساله این نیست که سرعت پیشرفت آسیا چقدر است، بلکه سوالی که وجود دارد این است که آسیا چگونه این جریان را رهبری خواهد کرد. مطمئنا ویژگی‌های کشورهای این بخش از دنیا بسیار متفاوت است و زبان‌ها، قومیت‌ها و مذاهب مختلفی را در برمی‌گیرد.

این کشورها اشکال دولتی، سیستم‌های اقتصادی و شاخص‌های توسعه انسانی متنوعی دارند. برخی از آنها دارای جمعیت‌های جوان و رو به رشد هستند، در حالی که برخی دیگر دچار پیری جمعیت شده‌اند.

برخی از آنها با خرابه‌های باستانی و زمین‌های کشاورزی روستایی شناخته می‌شوند و برخی دیگر با قطارهای تندرو و آسمان‌خراش‌های مدرن سر به فلک کشیده.

اما نقطه مشترک این منطقه متنوع، طی کردن روندی صعودی حول شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی کلیدی است. در سال ۲۰۰۰، آسیا کمتر از یک‌سوم تولید ناخالص داخلی (GDP) جهانی را به خود اختصاص می‌داد و حالا پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۰ این رقم به بیش از ۵۰ درصد برسد.

به این ترتیب، ۴۰ درصد کل مصرف دنیا متعلق به آسیا خواهد بود. پیشرفت آسیا فقط در حوزه اقتصادی نیست و گام‌هایی سریع به سمت توسعه انسانی، افزایش امید به زندگی، بالا رفتن میزان سواد و افزایش چشمگیر استفاده از اینترنت، برداشته می‌شود.

پیشرفت منطقه علاوه بر اینکه صدها نفر را از فقر شدید نجات می‌دهد، استانداردهای زندگی را برای مردمی در هر سطح درآمدی بالا می‌برد. شهری‌سازی عامل رشد اقتصادی است و درهای بیشتری را به سوی تحصیلات بالاتر و خدمات بهداشت عمومی بهتر باز می‌کند.

البته این سرعت سرسام‌آور رشد باعث شده بسیاری از شهرها برای تامین مسکن، زیرساخت و دیگر خدماتی که جمعیت رو به افزایش آنها نیاز دارند، با چالش مواجه شوند. کشورهای این منطقه باید به رشد اقتصادی جامع‌تر و پایدارتری دست یابند تا با نابرابری و مشکلات زیست‌محیطی مقابله کنند.

این رویدادها همگی نشان‌دهنده تغییر واقعی مرکز ثقل دنیا هستند. کارشناسان اقتصادی می‌گویند «قرن آسیا» شروع شده و پیشرفت این منطقه نه یک اتفاق دوره‌ای، بلکه ساختاری است.

سیر تکاملی آسیای نوظهور به مرحله‌ای رسیده که به توجه جهانی عمیق‌تری نیاز دارد. این اتفاق، فرضیات در مورد موازنه اقتصادی دنیا را که مدت‌ها در غرب، در دیگر اقتصادهای نوظهور و حتی خود آسیا وجود داشت، وارونه کرده است.

در ادامه، مروری خواهیم داشت بر نقش آسیا در چهار حوزه جریانات و شبکه‌های تجاری، شرکت‌های آسیایی، تکنولوژی و مصرف‌کنندگان آسیایی.

آسیا تجارت را متحول می‌کند

موسسه مک‌کینزی در تحقیق اخیر خود ۲۳ زنجیره ارزش صنعت در ۴۳ کشور مختلف را بررسی و تحولات ساختاری اساسی در الگوهای تجارت دنیا را مستندسازی کرده است.

آسیا در مرکز بسیاری از این تغییرات است و شرکت‌های این منطقه در سال‌های آینده همچنان به این تغییرات واکنش نشان می‌دهند. در دهه گذشته، بازدهی جهانی افزایش یافته، اما سهم کالاهای مبادله شده در مرزها ۶/ ۵ واحد درصد کاهش یافته است.

این کاهش نشان‌دهنده مناقشات تجاری یا علامت یک رکود نزدیک نیست. بلکه نشان‌دهنده توسعه اقتصادی سالم در چین، هند و دیگر کشورهای نوظهور آسیا است. از آنجا که مصرف افزایش پیدا کرده، بیشتر آنچه در این کشورها تولید می‌شود، به جای صادر شدن به غرب، در داخل به فروش می‌رسد.

طی ۱۰ سال از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷، چین تولید کالاهایی را که به کارگر نیاز دارند سه برابر کرده و از ۱/ ۳ تریلیون دلار به ۸/ ۸ تریلیون دلار رسانده است. همزمان، سهم خالص ظرفیت صادرات چین و هند کاهش چشمگیری داشته است.

به علاوه، اقتصادهای نوظهور منطقه، قابلیت‌های صنعتی جدیدی را توسعه داده‌اند و محصولات پیچیده‌تری تولید می‌کنند و وابستگی آنها به واردات کالاهای خارجی – چه کالاهای واسطه‌ای و چه کالاهای نهایی – کم و کمتر می‌شود.

عصر قبلی جهانی‌سازی را شرکت‌های غربی تعیین می‌کردند و زنجیره‌های تامین گسترده‌ای که ایجاد کرده بودند به آن سوی دنیا می‌رسید؛ چون همواره به دنبال کاهش هزینه‌های نیروی کار خود بودند. حالا سودآوری از طریق نیروی کار در حال از بین رفتن است. امروز تنها ۱۸ درصد کالاها از کشورهایی که دستمزد پایین دارند به کشورهایی که دستمزد بالا دارند، صادر می‌شوند. تولید و صادرات کالاهایی که به کارگر نیاز دارند، یکی از موتورهای اصلی رشد چین بود و این روشی مسلم برای توسعه اقتصادی کشورهای فقیر بوده است. اما میزان دستمزدها در آسیا هم بالا رفته و از آنجا که تکنولوژی‌های اتوماسیون در سطح گسترده استفاده می‌شود، فرصت‌های رقابت بر اساس نیروی کار ارزان دیگر محدود شده است.
صعود شرکت‌های آسیایی

نقش در حال تغییر آسیا در زنجیره‌های ارزش صنعت که پیش‌تر توصیف شد، نشان‌دهنده تکامل سریع شرکت‌های این منطقه است. در حال حاضر، علاوه بر طرف تقاضای اقتصادهای نوظهور، طرف عرضه هم در حال رشد است که این موضوع دینامیک‌های رقابتی را در سطح دنیا متحول می‌کند.

بسیاری از شرکت‌های آسیایی این روزها جزو بزرگ‌ترین شرکت‌های دنیا هستند. عملکرد گذشته این شرکت‌ها متغیر است، اما حضور فعلی آنها – از نظر اندازه و تعداد – معادله‌ها را به هم می‌زند.

در رتبه‌بندی جهانی سال ۲۰۱۸ مجله فورچون، ۲۱۰ شرکت از ۵۰۰ شرکت بزرگ دنیا از نظر درآمد، آسیایی بودند. همچنین سهم آسیا در برترین شرکت‌های دنیا از نظر عملکرد، طی دو دهه گذشته، از ۱۹ درصد به ۳۰ درصد افزایش یافته است.

مک‌کینزی دایره تحقیقات خود را گسترده‌تر کرده و ۵ هزار شرکت بزرگ جهانی را بررسی کرده است. در سال ۱۹۹۹، تنها ۳۶ درصد این شرکت‌ها متعلق به آسیا بودند، اما در سال ۲۰۱۷ این سهم به بیش از ۴۳ درصد افزایش یافته است.

به علاوه، کشورهایی که در این گروه حضور داشتند، به طرز چشمگیری تغییر کرده‌اند. چین بیشترین افزایش را نشان می‌دهد و هند هم رشد قابل توجهی داشته است.

کشورهایی مثل فیلیپین، ویتنام، قزاقستان و بنگلادش به لیست اضافه شده‌اند. در مقابل، نیمی از بزرگ‌ترین شرکت‌های ژاپنی از لیست خارج شده‌اند. شرکت‌های آسیایی علاوه بر بخش‌های صنعتی و خودرو، در حوزه‌هایی مثل تکنولوژی، مالی و لجستیک، به رهبران بازار در جهان تبدیل شده‌اند.

در ۲۰ سال گذشته، همزمان با رشد اقتصادهای آسیایی، ترکیب صنعتی بزرگ‌ترین شرکت‌های منطقه هم تغییر کرده و تولید کالاهای سرمایه‌ای در حال حاضر سهم کوچک‌تری از اقتصاد منطقه را به خود اختصاص می‌دهد و در مقابل، زیرساخت و خدمات مالی رشد قابل توجهی کرده است.

ساختارهای مالکیت، استراتژی‌های رشد و سبک‌های عملیاتی شرکت‌های آسیایی با شرکت‌های چندملیتی غربی تفاوت دارد. حدود دو سوم ۱۱۰ شرکت چینی موجود در لیست فورچون ۵۰۰، مالکیت دولتی دارند.

همچنین تعداد زیادی شرکت بزرگ اختلاطی۱ در آسیا وجود دارد. پنج غول بزرگ اختلاطی کره جنوبی که بنگاه‌های خانوادگی هستند، جمعا حدود نیمی از ارزش بازار سهام این کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

شش غول بزرگ اختلاطی ژاپن هم همین شرایط را دارند و مالک ده‌ها شرکت دیگر در صنایع مختلف هستند. شش شرکت اختلاطی برتر هند به تنهایی برای بیش از ۲ میلیون نفر اشتغال ایجاد کرده‌اند.

آسیا، شکل‌دهنده آینده نوآوری دیجیتال

امروز، نیمی از (۲/ ۲ میلیارد نفر) کاربران اینترنت دنیا در آسیا هستند. چین و هند به تنهایی یک سوم آنها را به خود اختصاص داده‌اند. منبع عظیم مصرف‌کنندگان دیجیتال این منطقه، از یک بخش تکنولوژی نوآورانه و در حال رشد حمایت می‌کند.

چین، ژاپن، کره جنوبی و سنگاپور، جزو پیشرفته‌ترین کشورهای دیجیتال دنیا هستند. چین با سرعتی شگفت‌انگیز به این جایگاه پیوسته است.

به‌عنوان مثال، در همین یک دهه پیش، چین کمتر از یک‌درصد ارزش معاملات تجارت الکترونیک کل دنیا را به خود اختصاص داده بود که این سهم حالا به بیش از ۴۰ درصد رسیده است.

ضریب نفوذ موبایل در میان کاربران اینترنت در چین از ۲۵ درصد در سال ۲۰۱۳ به ۶۸ درصد در سال ۲۰۱۶ افزایش یافته است. بیدو، علی‌بابا و تنسنت، سه غول اینترنتی چین، در حال ایجاد یک اکوسیستم دیجیتال غنی هستند.

آسیا سرمایه خطرپذیر هنگفتی دارد تا از کارآفرینی و نوآوری در تکنولوژی حمایت کند. چین از نظر سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها در حال حاضر پس از آمریکا در رتبه دوم قرار دارد.

این کشور از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ کمتر از ۲۰ درصد سرمایه‌گذاری خطرپذیر دنیا را فراهم می‌کرد. هند هم با سرعتی بالا در این مسیر حرکت می‌کند و به‌طور کلی، آسیا حدود نیمی از سرمایه‌گذاری در کل دنیا را در اختیار دارد.

این منطقه از دنیا در حال حاضر مقصد و منبع اصلی سرمایه‌گذاری خطرپذیر در حوزه‌هایی مثل واقعیت افزوده، وسایل نقلیه خودران، چاپ سه بعدی، روباتیک، پهپادها و هوش مصنوعی است.

قطب‌های نوآوری در حال ریشه دواندن هستند. آماری که تا آوریل ۲۰۱۹ به دست آمده، نشان می‌دهد آسیا بیش از یک سوم «تک‌شاخ‌های» (استارت‌آپ‌هایی که بیش از یک میلیارد دلار ارزش دارند) دنیا را در خود جای داده است.

از این ۳۳۱ تک‌شاخ، ۹۱ شرکت در چین، ۱۳ شرکت در هند، ۶ شرکت در کره جنوبی و ۴ شرکت در اندونزی واقع شده‌اند. اگر بخواهیم مقایسه کنیم، آمریکا، انگلستان و آلمان به ترتیب ۱۶۱، ۱۶ و ۹ تک‌شاخ دارند.

چین توسعه هوش مصنوعی را یک اولویت استراتژیک قرار داده و در حال حاضر یکی از رهبران جهانی این حوزه محسوب می‌شود. کره‌جنوبی و سنگاپور طرح‌های ملی بزرگی برای ایجاد قابلیت‌هایی در هوش مصنوعی پیاده کرده‌اند.

ژاپن جاه‌طلبی‌های مشابهی دارد و اخیرا رشته‌های دانشگاهی جدید و مدارس فنی برای تولید ۲۵۰ هزار فارغ‌التحصیل در سال با تخصص هوش مصنوعی، معرفی کرده است.

البته با وجود این فعالیت‌ها و نوآوری‌های توفانی، هنوز ۲ میلیارد نفر در منطقه آسیا به اینترنت دسترسی ندارند؛ از جمله بسیاری از مردم مناطق روستایی هند، چین و اندونزی.

ایجاد زیرساخت‌های دیجیتال فراتر از شهرهای بزرگ و آنلاین کردن این حجم از جمعیت، مساله مهمی برای توسعه اقتصادی و انسانی است.

مصرف‌کنندگان آسیایی، نیرویی در اقتصاد جهانی

در دو دهه گذشته، میزان فقر در دنیا کاهش چشمگیری یافته است. حدود ۲/ ۱ میلیارد نفر به طبقه مصرف‌کننده‌ها پیوسته‌اند که یعنی سطح درآمدشان به حدی رسیده که می‌توانند به راحتی خرید کنند.

این یکی از بزرگ‌ترین داستان‌های موفقیت اقتصادی در تاریخ است که بیشتر به آسیا مربوط می‌شود. پیش‌بینی‌ مک‌کینزی حاکی از آن است که در یک دهه آینده، آسیا عامل نیمی از رشد مصرف مورد انتظار در سطح دنیا خواهد بود.

طبقه متوسط در حال رشد آسیا به زودی به ۳ میلیارد نفر می‌رسد. چند سال پیش، جنوب شرق آسیا به تنهایی حدود ۸۰ میلیون خانوار در طبقه مصرف‌کننده داشت که پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۳۰ دو برابر شده و به ۱۶۳ میلیون خانوار برسد.

اندونزی به‌طور ویژه ده‌ها میلیون مصرف‌کننده جدید خواهد داشت. منطقه آسیا یکی از مهم‌ترین بازارها برای شرکت‌های بین‌المللی است. مصرف‌کنندگان آسیایی همواره ترجیح داده‌اند برندها و کالاهای لوکس خارجی مصرف کنند.

اما این شرایط در حال تغییر است. نسل جدید این روزها به برندهای داخلی روی آورده و اغلب، آنها را به برندهای خارجی ترجیح می‌دهند. بنابراین، برندها – چه آسیایی و چه غربی – به استراتژی‌های کاملا هدفمند نیاز دارند تا در این منطقه بسیار متنوع و بخش‌بندی شده، موفق شوند.

بیشترین افزایش در میزان مصرف در چین اتفاق افتاده است. تحقیقات قبلی موسسه مک‌کینزی، جمعیت سن کار چین را یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های جمعیتی مصرف‌کننده در دنیا معرفی کرده بود.

این گروه تا سال ۲۰۳۰ می‌تواند ۱۲ سنت از هر یک دلار مصرف شهری در کل دنیا را به خود اختصاص دهد. رشد ثروت در چین، طبقه مرفهی از مصرف‌کنندگان پرخرج را ایجاد کرده است.

در سال ۲۰۱۸ کمتر از ۳۰ میلیون مصرف‌کننده چینی یک سوم کالاهای لوکس دنیا را خریدند و پیش‌بینی می‌شود میزان خرید آنها تا سال ۲۰۲۵ تقریبا دو برابر شود. نسل Z آسیا ارزش‌ها و رفتارهای خرید متفاوتی دارند.

آنها با ثروتی که قبلا در این منطقه سابقه نداشته بزرگ شده‌اند، بیشتر در معرض فرهنگ غربی بوده‌اند و آگاهی دیجیتال دارند. خریدهای لوکس مصرف‌کنندگان جوان چینی به شدت تحت تاثیر رسانه‌ها و تمایل آنها به داشتن ظاهری مطابق آخرین مدهای روز است.

بازارهای مصرفی در این منطقه، علاوه بر رشد شدید، در حال تجربه کردن تغییری دینامیک هستند، چون مصرف‌کنندگان جدید به سرعت الگوهای خرید قبلی را کنار می‌گذارند و به برندهای جدید وفادار می‌شوند و به نقطه‌ای می‌رسند که خودشان سبک و مد را معرفی کنند.

منبع: دنیای اقتصاد