رفتارهای دوگانه بورس کالا و بازار آزاد محصولات پتروشیمی

 این موارد البته با صحنه‌گردانی جو روانی قابل بررسی است آن هم در شرایطی که یک سیگنال غیرواقعی به واقعیت بازار بدل شده و همه پس از باور کردن یک پدیده موهوم یا همان ترس از رشد قیمت‌هایی افسارگسیخته، خرید را بهترین راه برای پوشش ریسک فعالیت‌های خود به شمار آورده‌اند. حجم معاملات در هفته گذشته باز هم رکورد تاریخی بورس کالا را جابه‌جا‌ کرد یعنی رکورد هفته قبل از آن را نیز ارتقا داد. حجم عرضه‌ها نیز به نسبت گسترده بوده و رکورد بالاترین عرضه هفتگی در سال جاری شکسته شد. در همین شرایط قیمت‌هایی که در «شاخص پلیمرهای دنیای اقتصاد» هم قابل رهگیری است رکورد شکست و به بالاترین نرخ محاسبه‌شده تاکنون افزایش یافت.

 به‌صورت دقیق‌تر دو رکورد در هفته گذشته جابه‌جا‌ شد هم رکورد قیمتی و هم رکورد حجمی بازار پلیمرها آن هم در شرایطی که قیمت‌های پایه در بورس کالا کاهشی بودند. این روند عمومی تجمیع عجایبی است که در تحلیل بنیادین بازار نمی‌گنجد و دلیل اصلی این شرایط را باید در جو روانی بازار آزاد تعقیب کرد که می‌تواند بسیار هم خطرناک باشد.

  رکورد شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد

در هفته گذشته قیمت‌های پایه پلیمرها در بورس کالا با کاهش نزدیک به یک درصدی همراه شد که انتظار افت نرخ در بازار آزاد و بورس کالا را مطرح می‌کرد. این در حالی بود که التهاب گسترده خرید با فرض بالابودن نسبی حجم عرضه‌ها به رقابت‌های جدیدی ختم شد که خروجی آن پس از افزایش محسوس حجم معاملات هفتگی پلیمرها به رشد قیمت‌ها منجر شد.

در هفته گذشته شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد در بورس کالا به ۱۰ هزار و ۹۶۱ تومان افزایش یافت که به نسبت هفته قبل از آن از رشد ۱۶ درصدی برخوردار بود. این در حالی است که این نرخ بالاترین رقم محاسبه شده در این بازار است و با توجه به روند افزایشی قیمت‌ها در این بازار، می‌توان گفت که نرخ‌های هفته گذشته در بورس بالاترین رقم ثبت شده در تاریخ معاملات در بورس کالاست. به‌عنوان یک نمونه مشخص می‌توان گفت که حتی در روزهای اوج قیمت دلار آزاد و همچنین آزادسازی قیمت پلیمرها در بورس کالا، شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد حداکثر به نزدیکی ۱۰ هزار و ۶۰۰ تومان رسید ولی شاخص قیمتی هفته پیش بالاتر از این ارقام بود یعنی رقمی نزدیک به ۱۱ هزار تومان به ثبت رسید.

این شرایط را باید جدی گرفت زیرا هم از جذابیت زیرپوستی بازار و صنعت پلیمرها حکایت دارد و هم می‌تواند به تهدیدی جدید در برابر این صنعت بدل شود. با توجه به این موارد شاید مهمترین رخداد در هفته گذشته را بتوان همین رشد قیمت‌ها به شمار آورد زیرا به ریشه‌یابی دقیقی نیاز دارد چون احتمال دارد یک مارپیچ رشد قیمتی جدیدی را آغاز کند آن‌هم در شرایطی که موتور محرک این رشد نرخ جو روانی حاکم بر بازار است یعنی با افزایش حجم عرضه‌ها هم نمی‌توان این بازار را به آرامش نزدیک کرد.

دلایل رشد نرخ و افزایش شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد در هفته گذشته عبارتند از:

  نزدیکی به روزهای پایانی سال و افزایش سنتی تقاضا به دلیل پوشش ریسک قیمتی در سال آینده یا حتی تولید در روزهای تعطیل ابتدای سال آینده.  افزایش قیمت دلار آزاد و شایعاتی مبنی بر رشد بیشتر این نرخ که ناخودآگاه میل به خرید را تقویت کرده و بیم‌ و امید از صعود بیشتر قیمت‌ها در بازار داخلی را تقویت می‌کند.

  کاهش متوسط قیمت دلار نیمایی برای هفته قبل که به کاهش قیمت‌ها در بورس کالا منجر شد که همین سیگنال هم فضای جدیدی را برای خرید فراهم و همچنین احتمال رشد قیمت‌های پایه برای هفته جاری را تقویت کرد. این وضعیت به رشد تقاضا منجر شد که در فرآیند رقابت در نهایت از رشد نرخ حمایت کرد.  فرارسیدن اسفندماه که با آغاز ماه جدید پتانسیل خرید بیشتر از سوی خریداران در سامانه بهین‌یاب ایجاد می‌شود؛ یعنی با شارژ برخی از سهمیه‌ها پتانسیل خرید بیشتری برای خریداران در بورس کالا فراهم شد.  رشد قیمت‌ها در بازار داخلی که موجب شد هم جذابیت خرید و هم پتانسیل رقابت و رشد قیمت‌ها در بورس کالا تقویت شود.

  بالابودن محسوس جذابیت خرید برای برخی از گریدهای جذاب همچون پلی‌اتیلن ترفتالات یا پلی‌پروپیلن‌ها که در نهایت شاهد ثبات نسبی حجم عرضه‌ها ولی رشد جدی حجم تقاضا بودیم که افزایش نرخ بزرگی را برای برخی از گروه‌های کالایی به همراه داشت.  حضور در روزهای پایانی سال و افزایش حجم تقاضای مؤثر برای محصولات نهایی مخصوصا کالاهایی که از تکنولوژی تولید پایینی برخوردار بوده و زمان تولید محدودی می‌طلبد که در نهایت به رشد جدی تقاضا در بازار آزاد و بورس کالا منجر شده است آن هم در شرایطی که به دلیل بالابودن قیمت دلار آزاد، واردات کالاهای مشابه به سختی صورت می‌گیرد.

  سرایت شایعات و جو روانی هیجانی که ترس از رشد قیمت‌ها را تقویت کرد اگرچه در اغلب موارد فوق می‌توان ردپای جو روانی را در رفتار اهالی بازار رصد کرد.این موارد را می‌توان از دلایل اصلی رشد قیمت‌ها در هفته گذشته به شمار آورد اگرچه برخی از این دلایل هنوز پابرجا هستند ولی برخی دیگر را می‌توان متغیر ارزیابی کرد. به‌عنوان مثال دورنمای مشخصی از نوسان قیمت دلار در بازار آزاد را متصور نیستیم ولی به مرور زمان و کاهش التهاب خریدهای نوروزی در بازار ارز تغییر فاز قیمتی چندان هم دور از ذهن نخواهد بود. از سوی دیگر نمی‌توان هیچ پیش بینی شفافی در مورد آینده قیمت‌ دلار در بازار نیما داشت آن هم در شرایطی که ریسک‌ها و عدم قطعیت در تعیین قیمت‌ دلار نیمایی بارها تجربه شده است و هیچ بعید نیست که این بازی‌های قیمتی باز هم تکرار شود.

 از سویی قیمت‌های جهانی محصولات پتروشیمی هم چندگانگی جدیدی را تجربه می‌کند یعنی با وجود میل به رشد نرخ، جریان غالب قیمتی در بازار جهانی نفت خام وارد یک فاز ابهام شده و در صورتی که به هر دلیل داده‌های اقتصادی در جهان تغییرات جدیدی را تجربه کنند، باز هم می‌توان از نااطمینانی‌های جدید در این حوزه خبر داد.

این مطالب به این معناست که دورنمای بازار از مسیر نوسان قیمت دلار نه تنها شفاف نیست بلکه بویی هم از شفافیت نبرده است. اینکه به دلیل رشد احتمالی قیمت دلار نرخ‌های آینده را چند ۱۰ درصد بالاتر از ارقام فعلی تخمین بزنیم چیزی جز ساده‌انگاری نیست و تنها به خود معامله‌گرصدمه خواهد زد.

در صورتی که تقاضای موثر موجود برای محصولات نهایی یا همان سفارش تولید با قیمت رقابتی و قابل اعتنا وجود دارد؛ خرید مواد اولیه در نرخ‌های فعلی یا حتی در قیمت‌هایی بالاتر هم توجیه‌پذیر است ولی خرید در این شرایط تنها بر پایه حدس و گمان در آینده و به امید رشد قیمت‌ها یا ترس از افزایش شدیدتر قیمتی و جاماندن از بازار تنها خرید ریسک به منظور گذار از شرایط پرریسک‌تر است آن هم در وضعیتی که گویا تغییر خاصی در واقعیت‌های معاملاتی رخ نداده است. افزایش عرضه در کنار افزایش حجم معاملات روندی مرسوم در روزهای پایانی سال است و این دو عامل اغلب رشد قیمت‌ها را هم با خود همراه می‌کردند ولی هیجان خرید و التهاب قیمتی فعلی با واقعیت‌های مرسوم هم مطابقت چندانی ندارد.

به جرأت می‌توان گفت که در تمام بازارهای کالایی در ایران، بازار پتروشیمی با محوریت پلیمرها بیش از همه بازارها از شفافیت معاملاتی برخوردار است و واقعیت‌های آن بیش از هر بازار مواد اولیه دیگری در اشراف تصمیم‌سازان اقتصادی و تنظیم‌گران دولتی قرار دارد و جایی برای ابهام باقی نمانده است. به‌عنوان یک نمونه مشخص می‌توان به مقایسه این بازار با بازارهای فولاد، مس، آلومینیوم، مصالح ساختمانی یا مواد غذایی پرداخت و نتیجه‌گیری را بر عهده مخاطب گذاشت.

نه قرار است در بازار پلیمرها قحطی حاکم شود و نه قیمت‌ها سر به فلک بزنند. شرایط بین‌المللی هم یک شبه یا حتی یک‌ماهه تغییر نخواهد کرد تا همه چیز وارد بازارهای صادراتی شود و چیزی گیر بازار داخلی نیاید. همچنین شرکت‌های بزرگ هم مشکل خاصی در مسیر تولید ندارند که باز هم به سرعت حجم عرضه در بازار داخلی کاهش چشمگیری داشته باشد. در بهترین شرایط هم متوسط تقاضای واقعی در بازار داخلی رقمی بین ۵۵ تا ۶۵ هزار تن است یعنی سرریز این رقم در انبارها جای خواهند گرفت و خود سرعت‌گیر مهمی در برابر رشد قیمت‌ها خواهند بود.

حال فرض کنیم که قیمت‌ها مثلا برای هفته جاری افزایش یابد ولی در هفته بعد باز هم نرخ در بورس کالا کاهشی اعلام شود و البته همین حجم عرضه باز هم در بازار به ثبت برسد. اگر قیمت دلار آزاد یک قدم از نرخ‌های فعلی کمتر باشد که اصلا هم داده عجیبی نیست آن‌زمان چه قیمت‌هایی در بورس و بازار به ثبت می‌رسد و آیا این روند افزایشی نرخ باز هم ادامه خواهد یافت.باید به وضوح عنوان کرد که نرخ‌های ثبت‌شده فعلی در بورس کالا دقیقا نشانگری از واقعیت‌های معاملاتی در بازار آزاد است آن هم در شرایطی که نرخ‌های موجود اغلب توجیه صادراتی نداشته و حتی می‌تواند به واردات محصولات نهایی یا مواد اولیه هم منجر شود بنابراین رشد بیشتر این نرخ نه تنها توجیه ندارد بلکه یک گام عقب‌نشینی را می‌طلبد. حال در شرایطی که حداقل عرضه‌ها به نسبت در بورس رعایت می‌شود و این روند عمومی ادامه خواهد یافت و بالاخره التهاب قیمتی فعلی آرام خواهد شد؛ بازار چه سرنوشتی را پیش روی خود تجربه خواهد کرد. البته بررسی وضعیت معاملات و میزان تزریق کالا از بورس به بازار هم بخش‌های دیگری از این پازل را تکمیل می‌کند.

رکوردهای پیاپی معاملاتی در بورس کالا

معامله پلیمرها در هفته گذشته رکورد تاریخی بورس کالا را برای دومین بار پیاپی در دو هفته اخیر جابه‌جا‌ کرد و یک رکورد جدید را به ثبت رساند. در هفته قبل حجم معامله پلیمرها در بورس کالا با ۷/ ۱۱ درصد رشد به بیش از ۹۰ هزار تن رسید که بالاترین حجم معاملات هفتگی در بورس کالاست. تا قبل از این رکورد، بیشترین حجم معاملات ثبت شده به هفته منتهی به ۲ اسفندماه با حجم معاملاتی ۸۵ هزار تن تعلق داشت. رقم معاملاتی هفته قبل ۴۹ درصد بالاتر از متوسط امسال و همچنین ۵/ ۷۱ درصد بالاتر از متوسط معاملاتی سال قبل بوده است.

 حجم عرضه‌ها نیز در هفته قبل با ۵/ ۳ درصد افزایش به نسبت هفته قبل از آن به نزدیکی ۹۶ هزار تن رسید که بالاترین رقم در سال جاری و بیشترین حجم عرضه از اسفندماه سال گذشته تاکنون به شمار می‌رود. این حجم به نسبت متوسط امسال ۳۵ درصد و به نسبت متوسط سال قبل ۵/ ۲۸ درصد برتری را نشان می‌دهد. این در حالی بود که حجم تقاضا در هفته گذشته با ۸/ ۴۷ درصد رشد به نسبت هفته قبل از آن روبه رو شد و به ۱۷۵ هزار تن رسید.البته این رقم در مقایسه با متوسط امسال حتی ۵/ ۱۵ درصد کمتر است ولی در مقایسه با سال قبل رشدی ۲/ ۵۶ درصدی را نشان می‌دهد.همچنین در هفته گذشته نزدیک به ۹۴ درصد از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفت که بالاترین رقم از اواسط مهرماه یعنی زمان آزادسازی قیمت‌ها در بورس کالاست. همچنین در هفته گذشته در برابر هر تن عرضه، ۸۲/ ۱ تن تقاضا به ثبت رسید که باز هم بالاترین رقم از اواسط مهرماه تاکنون به شمار می‌رود.این آمارها به خوبی چهره شفافی از رکوردشکنی‌های معاملاتی را نشان می‌دهد اگرچه در روزهای پایانی سال انتظار چنین مواردی چندان غیرمنطقی نیست ولی رکوردشکنی‌های عجیب موجود خود حرف‌های بسیاری را نهفته دارد.

در شرایطی که قاچاق پلیمرها یا نادر است یا برای بسیاری از گروه‌های کالایی از بین رفته می‌توان گفت که این حجم از خرید یا به منظور افزایش موجودی انبارها برای تولید یا فروش در روزها و هفته‌های آینده مورد معامله قرار گرفته یا به منظور تولید سریع خریداری شده است. از سوی دیگر در چند هفته اخیر این روند افزایشی حجم معاملات ادامه یافته است یعنی از اواخر دی‌ماه تاکنون روزهایی رویایی در بازار پلیمرها آغاز شده و تاکنون هم ادامه داشته است.این در حالی است که بازار از اجناس وارداتی و محصولات نهایی خارجی تقریبا خالی شده است یعنی پتانسیل تولید در این صنایع به خوبی ایجاد شده است. در این وضعیت اگرچه رشد قیمت‌ها سرعت‌گیر مهمی در برابر حجم تولید به شمار می‌رود ولی در کنار آن از جذابیت بالای تولید هم خبر می‌دهد. این در حالی است که قیمت‌های موجود را باید مستعد تعدیل به شمار آورد ولی در کل این بازار به قدری پیچیده شده است که باید هر روز به رخدادهای معاملاتی آن توجه کرد.

منبع: دنیای اقتصاد