موازی کاری در صنایع پایین دست

به گزارش ویکی پلاست به نقل از شرق، در این میان به صورت کلی صنایع پایین دستی پلیمری را می توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد. بخش اول شامل حتابع شکل دهی می شوند. تولید انواع مصنوعات پلاستیکی، لوله، انواع فیلم های پلیمری، قطعات خودرویی و بسیاری دیگر از محصولات در این دسته قرار دارند.

اما دسته دوم با دسته اول تفاوت‌های فراوانی دارد، این دسته شامل تولید انواع کامپاندها و مستربچ های پلیمری است. حوزه کامپاندینگ و مستربچ بر خلاف بخش اول نیازمند دانش فنی بالاتری بوده و در حقیقت حلقه اتصال صنایع بالادستی (پتروشیمی ها) با صنایع دیگر است و از این لحاظ حتى می توان آن ها را در دسته صنایع میانی قرار داد، یکی از اصلی ترین مزیت های این بخش، امکان سرمایه گذاری های خرد و راه اندازی واحدهای کوچک و متوسط با اشتغال زایی بالا و پتانسیل های خوب صادراتی است.

از سال های دور و بنا به سیاست های کلان حاکم بر صنایع پایین دستی (مانند کشورهای چین و کره) ورود و گسترش این حوزه برعهده بخش خصوصی قرار گرفت، بخش خصوصی نیز با توجه به حجم سرمایه گذاری کمتر این حوزه در مقایسه با صنایع بالادستی، وجود ظرفیت های فنی و علمی صنعت پلیمر در داخل کشور و بازار بزرگ آن به این صنعت ورود پیدا کرده و شروع به سرمایه گذاری کرد. در حال حاضر و بنا بر اعلام انجمن تولید کنندگان مستربچ و کامپاند ایران بیش از ۴۳۰ واحد با ظرفیت تقریبی دو میلیون تن در سال انواع مستربچ و کامپاند در ایران وجود دارد.

بدون تردید این میزان بسیار فراتر از نیاز داخلی است (کل فروش مواد پلیمری در داخل کشور کمتر از چهار میلیون تن در سال است و عمده تولید کنندگان این صنعت با کمتر از ۵۰ درصد ظرفیت خود مشغول به کار هستند. از طرف دیگر می توان با | قاطعیت ادعا کرد که به علت توانمندی زیرساختی و فنی به وجود آمده در این سال ها، کامپاند یا مستربچی نیست که در داخل کشور تولید نشده یا امکان تولید آن نباشد.

مگر در موارد خاص یا محصولاتی مانند کامپاندهای پلی اتیلنی قابل شبکه ای شدن برای روکش های کابل ولتاژ بالا (High voltage XLPE) که نیازمند حجم سرمایه گذاری ثابت بسیار بالایی بوده و نیاز صنایع داخلی به آن اندک است که در این شرایط واردات در مقایسه با تولید داخل مقرون به صرفه تر به نظر می رسد. از طرف دیگر کیفیت

محصولات تولید داخلی نیز به نحوی است که بسیاری از واحدهای کامپاند و مستربچ علاوه بر تأمین نیاز داخلی در حال صادرات محصولات خود به کشورهایی مانند ترکیه، هند، روسیه، جمهوری آذربایجان، کشورهای عضو اتحادیه اروپا و حتی چین بوده و در حال برنامه ریزی و ایجاد ساختارهای مناسب برای افزایش این حجم است.

محصولات صادراتی عمدتا در رده محصولات با سطح فنی بالا مانند پلی اتیلن قابل شبکه ای شدن برای کابل های ولتاژ پایین (Low voltage XLPE)، کامپاندهای پوششی لوله های نفتی، انواع مستربچ، انواع ielayer ها، کامپاندهای لوله های آبیاری و بسیاری دیگر از محصولات است.

صادرات این محصولات که در حال افزایش نیز هست، گواهی بر کیفیت و توان تولید داخلی است. دراین میان در سال های گذشته، پتروشیمی های بزرگ تولید کننده مواد پلیمری مانند مارون، جم، شازند، اراک و... که با تکیه بر خوراک داخلی ارزان قیمت، ثروت های فراوانی اندوخته اند، به فکر توسعه و سرمایه گذاری در صنایع پایین دست خود افتاده اند.

صنایعی که امروزه چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی در شرایط مطلوبی به سر می برند؛ اما این صنایع بسیار بزرگ که از لحاظ نقدینگی و دسترسی به خوراک اولیه مانند انواع پلی اولفینها (که خود تولید کننده آن هستند) قابل مقایسه با فعالان فعلی صنایع کامپاند و مستربچ نیستند، بنا به توجیهات مختلف آهنگ سرمایه گذاری و ورود به این حوزه را کرده اند.

 یکی از پیشتازان این بخش پتروشیمی مارون است که بیش از ۱۱ میلیون یورو برای این امر سرمایه گذاری کرده و مدیران این پتروشیمی هدف خود را تکمیل زنجیره تولید محصولات پتروشیمی در بخش پایین دستی و جلوگیری از خام فروشی می دانند؛ اما این سؤال مطرح می شود که مراد و منظور از خام فروشی چیست؟ آیا منظور ایشان خام فروشی در قالب صادرات است یا خام فروشی به شرکت های داخلی است! چه میزان از بازار هدف ایشان داخلی و چه میزان از آن بازارهای بین المللی است؟ از طرف دیگر، سرکار خانم مهندس شاهدایی در زمان افتتاح فاز اول واحد کامپاندینگ پتروشیمی مارون و در مدتی که به عنوان مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران و معاون وزیر نفت، مشغول به فعالیت بودند، چنین گفتند: راه اندازی واحد کامپاندینگ پتروشیمی مارون می تواند کشور را بی نیاز از واردات مقادیر زیادی انواع کامپاند کند.

 حال سوالی که در این زمان پیش می آید این است که منظور ایشان دقیقا چه نوع کامپاندی است؟ چه دسته از کامپاندهاست که در حال حاضر در قالب واردات تامین شده و امثال پتروشیمی مارون قصد تولید و رفع نیاز بازار داخلی از آن را دارند. علاوه بر این، همان طور که در این نوشتار بدان اشاره شد، عمده محصولات وارداتی، با صرفه اقتصادی در تولید داخل نداشته یا از لحاظ فنی در سطح بسیار بالایی قرار دارند.

به عقیده بسیاری از کارشناسان ورود پتروشیمی های بزرگ به صنایع پایین دستی و به ویژه کامپاندینگ، زنگ خطری برای بسیاری از واحدهای فعال فعلی خواهد بود. تا جایی که جناب آقای مهندس محتشمی پور، مدیر اسبق دفتر توسعه صنایع پایین دستی در چهارمین کنفرانس مستربچ و کامپاند، این مسئله را به عنوان زنگ خطر و هشداری جدی به فعالان این بخش گوشزد کرده است و خود ایشان نیز از مخالفان جدی این امر به شمار می روند اما نکته دیگری که نباید از چشم نقادانه منتقدان و مدیران شرکت ملی صنایع پتروشیمی مخفی بماند، استفاده برخی از پتروشیمی ها از واحدهای کامپاندینگ به منظور فروش بخشی از محصولات خود در قالبی خارج از بورس است.

 این روزها برخی از واحدهای تولید کننده با پیشنهادهایی از قبیل خرید خارج از بورس کامپاندهای پر شده با ۱۰ تا ۱۵ درصد کربنات کلسیم از سوی واحدهای کامپاندینگ برخی از پتروشیمی ها مواجه می شوند. کامپاندهایی که صرفا یک ترکیب بسیار ساده از کربنات کلسیم و پلیمر بوده و هیچ کاربردی فنی، به غیر از فروش خارج از بورس و به قیمت بالاتر این مواد را ندارند. آیا قرار است خروجی این حجم سرمایه گذاری پتروشیمی ها تنها ابزاری برای دور زدن بورس کالا و رسیدن به سود بیشتر باشد. در پایان پیشنهاد میشود سیاست گذاران کلان و مؤثر در صنایع پتروشیمی و به ویژه صنایع پایین دستی تدابیر لازم را در خصوص حفظ و صیانت از واحدها و ظرفیتها موجود اندیشیده و به جای ایجاد ظرفیتهای موازیه به منظور بالفعل کردن ظرفیت های موجود تلاش کنند.

بی تردید این موضوع مانند شمشیری دولبه است که در صورت مدیریت صحیح و تعیین چارچوب های منطقی و مشخص می تواند اثرات مثبتی هم داشته باشد. به عقیده بسیاری از کارشناسان و نگارنده این متن، ورود پتروشیمی ها به بخشی از صنایع پایین دست مانند تولید گرید مشکی لوله های آبرسانی (PE۸۰ و PE۱۰۰ با رویکرد صادراتی و حتی تا حدودی داخلی نه تنها خالی از لطف نبوده بلکه مفید نیز هست، اما سیاست کلان و دغدغه این مجموعه ها باید تأمین نیاز صنایع داخل، بالا بردن کیفیت محصولات، ایجاد و تولید گریدهای مختلف مورد نیاز و تولید محصولات جدید باشد.

 کما اینکه بسیاری از تولید کنندگان داخلی از نبود محصولات پر مصرف و ارزبری مانند PERT، انواع POEها، EVA یا حتی محدودیت ها در انواع گریدهای PE و PP در مضیقه به سر می برند روا نیست که پتروشیمی ها جهت سود بیشتر و در رقابتی نابرابر پا در کفش صنایع کوچک و آسیب پذیرتر کرده و به جای رفع نیاز داخلی و انجام وظیفه در مسیر اصلی خود راه دیگری در پیش گیرند.