بلایی که به زودی بر سر صنایع پایین دست نازل می شود/ خطر قیمت های پایه

بعد از کش و قوس فراوان در مورد اختلاف قیمت بورس و بازار آزاد که ناشی از قیمت گذاری پایه محصولات پتروشیمی با دلار 4200 تومانی بود، نهایتا وزیر صنعت در نامه ای به رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، 4 بند مهم در این خصوص را ابلاغ کرد. اما تأثیر نامه وزیر چیست؟

رسیدن به نقطه ای که وزیر به این تصمیم رسید اما به همین سادگی نبود. دقیقا 29 روز قبل از نامه شریعتمداری و ابلاغ 4 بند ابلاغی، در روز 27 مرداد، بورس کالا همه عرضه های پتروشیمی را حذف کرد و دلیل آن را تصمیم شورای عالی بورس اعلام کرد. هر چند دوشنبه هفته بعد، بورس کالا، عرضه ها را از سر گرفت ولی گویی چراغ سبزی برای تغییرات به شورای عالی بورس داده شده است.

رایزنی ها، جلسات و مکاتبات زیادی در خصوص میزان رانت ناشی از اختلاف قیمت بازار آزاد و بورس کالا، در اتاق بازرگانی ایران، مجلس شورای اسلامی و شرکت ملی پتروشیمی انجام گرفت تا نهایتا، وزیر صنعت به تصمیم نهایی رسید.

فراموش نکنیم در سایر گروه ها مانند مس، آلومینوم و از همه مهمتر فولاد هم تصمیمات مشابه گرفته شد و قیمت های پایه و سقف رقابت ها اصلاح شد. اما به دلیل گستردگی و میزان تعداد واحدهای تولیدی ذینفع در صنایع پایین دست، مهمترین تأثیرپذیری در صنایع پایین دست پتروشیمی ها اتفاق افتاد.

ولی تصمیم و مفاد نامه وزیر صنعت چه بود؟
وزیر صنعت در نامه 25 شهریور به شاپور محمدی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، سقف رقابت ها را حذف کرد، قیمت های پایه را کماکان 4200 اعلام کرد و دقیقا در بند بعدی همین قیمت های پایه، اعلام کرد که میانگین معاملات 4 هفته آخر بورس، قیمت پایه را تعیین می کند و نهایتا هم شرکت های پتروشیمی ها را ملزم کرد که کف عرضه را رعایت کنند.

لازم است برای فهم بیشتر این ماجرا کمی به عقب برگردیم. به زمانی که بعد از تک نرخی کردن دلار در فروردین توسط دولت به 4200 تومان، دفتر توسعه صنایع پایین دستی، مجبور شد دلار 4200 تومانی را جایگزین دلار میانگین هفتگی بازار آزاد کند.

پیش از جایگزین کردن دلار 4200 تومانی، قیمت های پایه محصولات پتروشیمی که هفتگی اعلام می شد، با دو شاخص میانگین هفتگی دلار در بازار آزاد و قیمت های جهانی محصولات پتروشیمی ضربدر 95 درصد فوب خلیج فارس، تعیین می شد.

این جایگزینی، همان طور که در قیمت های پایه 26 فروردین دیده می شود، باعث کاهش 15 درصدی قیمت های پایه در بورس کالا شد و این نقطه شروع شکاف قیمت بورس کالا و بازار آزاد شد. درست زمانی که بازار آزاد، متأثر از اوج گیری روز به روز قیمت دلار، با افزایش قیمت مواد مواجه بود، در سوی دیگر یعنی دفتر توسعه صنایع تکمیلی و بورس کالا، قیمت ها به دلار 4200 تومانی میخ شده و ناظر اوج گیری قیمت ها در بازار آزاد  بود.

دقیقا چه بلایی دارد به سر صنعت می آید؟

به نامه وزیر صنعت برگردیم؛ خیلی ها معتقدند نامه وزیر به جای اینکه ابروی ماجرا را درست کند، چشم قیمت ها را هم کور کرد! در حالی که همه انتظار داشتند وزیر سقف قیمت ها را آزاد کند، اما در کمال ناباوری، قیمت های پایه هم با میانگین 4 عرضه آخر معاملات در بورس کالا تعیین می شود.

جاده یک طرفه دائمی به سمت افزایشی بودن مدام قیمت ها!! امروز که این گزارش نوشته می شود، سه هفته از عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا با دلار تک نرخی 4200 تومانی گذشته است و رقابت های عجیبی برای خرید محصولات پتروشیمی در بورس کالا ثبت شده است.

چنانچه هفته آینده هم، رقابت ها با همین درصدهای بالا رقابت شود، در دو هفته آینده با قیمت پایه ای مواجه خواهیم بود که باز برای همان قیمت ها هم رقابت انجام خواهد شد. همان طور که گفته شد، این یعنی جاده یکطرفه به سمت قیمت های صعودی در هر هفته!

چه باید کرد؟

مهمترین اقدامی که توسط صنایع پایین دست باید به صورت عاجل پیگیری شود، درخواست لغو فوری بند سوم نامه وزیر صنعت است؛ یعنی تا پایان هفته آینده که چهارمین هفته اعلام قیمت ها به رویه قبل است، برای لغو بند سوم نامه تلاش کرد. مکاتبه و نامه نگاری فقط شروع کار است و به تجربه ثابت شده در این سال ها، کمتر پاسخی به مکاتبات و نامه ها داده شده، لذا همه توان لابی تولیدکنندگان پایین دستی برای لغو نامه وزیر باید به کار گرفته شود.

به اعتقاد نگارنده، باز بودن سقف رقابت ها برای واقعی شدن قیمت ها کفایت می کرد و میانگین معاملات 4 هفته، با توجه به تنوع گروه های پلیمری و کافی نبودن عرضه در گروه هایی مثل پت ترفتالات و پلی پروپیلن، عیار صحیحی برای قیمت گذاری پایه نخواهد بود.

محمود حق وردی/ سردبیر