چرخش مثبت فضای کسب‌و‌کار

به گزارش ویکی پلاست به نقل از دنیای اقتصاد شاخص ملی محیط کسب‌وکار به‌‌‌روز شد و با اندکی بهبود، تغییر مسیر داد. جدیدترین تصویر از وضعیت فضای کسب‌وکار کشور در زمستان 1400 از رشد اندک شاخص ملی بهبود محیط کسب‌وکار خبر می‌دهد. این چرخش، برخلاف روندی است که در سه‌فصل قبلی تجربه شده بود.

کمرنگ‌شدن فشار کرونا بر بخش‌‌‌های مختلف اقتصاد ایران، از مهم‌ترین دلایل بهبود ملایم در محیط کسب‌وکار کشور است. به لطف این موضوع و افزایش دریافت سفارش‌‌‌های نوروزی، شاخص ملی محیط کسب‌وکار در زمستان1400 رشد 11/ 0درصدی را تجربه کرده است.

در این فصل، رقم کل شاخص ملی محیط کسب‌وکار به عدد 83/ 5 رسیده است؛ رقمی که گرچه نسبت به زمستان سال 1399 عملکرد ضعیف‌‌‌تری را نشان می‌دهد، اما کماکان نسبت به سه‌فصل قبل از خود در سال 1400 در سطح بهتری قرار دارد. نمره شاخص ملی محیط کسب‌وکار در پاییز ۱۴۰۰ به 94/ 5واحد رسیده بود که یکی از بالاترین ارقام طی دوسال گذشته است.

با مرور گزارش زمستان 1400 می‌‌‌توان دریافت که از بین همه زیربخش‌‌‌های اقتصاد، اثر بخش صنعت بر بهبود محیط کسب‌وکار کشور بیشتر بوده است. در شاخص ملی محیط کسب‌وکار که با 70مولفه مختلف اعم از 28مولفه پیمایشی و 42مولفه آماری از فعالان اقتصادی سراسر کشور در سه‌بخش خدمات، کشاورزی و صنعت به دست می‌‌‌آید، کماکان سه‌موضوع به‌عنوان آزاردهنده‌‌‌ترین موانع تولید و تجارت معرفی می‌‌‌شوند.

نتایج پایش ملی محیط کسب‌وکار در فصل زمستان ۱۴۰۰ نشان می‌دهد، «غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات» در کنار «دشواری تامین مالی از بانک‌ها» و نیز «بی‌‌‌ثباتی سیاست‌‌‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌‌‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» را نامناسب‌‌‌ترین مولفه‌‌‌های محیط کسب‌وکار کشور نسبت به سایر مولفه‌‌‌ها ارزیابی کرده‌‌‌اند.

در آخرین ارزیابی محیط کسب‌وکار، پنج‌استان قم، سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری، کرمان و کردستان بدترین وضعیت را در زمستان 1400 به ثبت رسانده‌‌‌اند، حال آنکه پنج‌استان مازندران، مرکزی، آذربایجان‌غربی، فارس و آذربایجان‌شرقی شرایط بهتری را تجربه کرده‌‌‌اند.

گزارش تازه اتاق بازرگانی ایران از وضعیت محیط کسب‌وکار در زمستان ۱۴۰۰ با همکاری بیش از 2500نفر از فعالان اقتصادی سراسر کشور تهیه شده و خبر داده است که تنها 41درصد از ظرفیت تولید صنایع کشور فعال است؛ موضوعی که از هزینه بالای تولید در ایران و مقیاس تولید اندک صنایع کشور حکایت دارد.

کاهش ظرفیت فعال‌شده تولید در کشور آن‌هم به میزان 33/ 0‌درصد، از جمله اتفاقات مهمی است که در این گزارش به آن اشاره شده و از کاهش سطح اقتصادی تولید در آخرین فصل سال گذشته حکایت دارد.

اتاق‌‌‌های بازرگانی و اصناف ایران، دلیل بخشی از بهبود شاخص کل در گزارش پایش محیط کسب‌وکار در زمستان 1400 را اقدامات خود اعلام کرده‌‌‌اند. اتاق ایران با 6اقدام و اتاق اصناف با هشت‌اقدام در این زمینه سعی کرده‌‌‌اند به بهبود محیط کسب‌وکار کشور کمک کنند.

برای نمونه اتاق بازرگانی ایران اعلام کرده است با اقداماتی نظیر رفع مشکلات گواهی مبادی اوراسیا، همکاری مستمر با معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری برای تهیه متن نمونه توافق‌نامه تجارت آزاد، همکاری در رفع مشکلات استانداردسازی سیب‌‌‌زمینی برای ازبکستان، همکاری در رفع مشکل ممنوعیت صادرات فلفل‌دلمه‌‌‌ای به روسیه، تهیه لیست منفی بخش خصوصی برای مذاکره با طرف اوراسیایی به‌منظور تجارت آزاد و رفع مشکل صدور ویزای تجار و دیگر مسافران برای عزیمت به جمهوری‌آذربایجان از طریق هوایی در اواسط اسفندماه 1400 در پروازهای تهران-باکو سعی در بهبود محیط کسب‌وکار داشته است.

پرسش از فعالان اقتصادی نشان می‌دهد، اولویت نخست در اتاق‌‌‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران؛ تعاون ایران و اصناف ایران، غیرقابل پیش‌بینی‌بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات عنوان شده است. اولویت دوم در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، بی‌‌‌ثباتی سیاست‌‌‌ها، مقررات و رویه‌‌‌های اجرایی ناظر به کسب‌وکار و نیز در اتاق تعاون و اصناف ایران دشواری تامین مالی از بانک‌ها عنوان شده است.

اولویت سوم در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، دشواری تامین مالی از بانک‌ها، در اتاق تعاون ایران بی‌‌‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار و در اتاق اصناف ایران تولید و عرضه کالاهای نسبتا غیراستاندارد و تقلبی در بازار بوده است.

براساس نتایج این پایش در زمستان۱۴۰۰که از 2هزار و 546فعال اقتصادی به دست آمده، وضعیت محیط کسب‌وکار در بخش خدمات به عدد 77/ 5 رسید که در مقایسه با بخش‌‌‌های کشاورزی که عدد شاخص آن 69/ 5 بود و نیز بخش صنعت که نرخ آن به سطح 62/ 5 رسیده، از شرایط نامناسب‌‌‌تر محیط کسب‌وکار در بخش خدمات نسبت به سایر حوزه‌‌‌های اقتصاد خبر می‌دهد.

در بین رشته‌فعالیت‌‌‌های اقتصادی برحسب طبقه‌‌‌بندی استاندارد ISIC.rev4، رشته فعالیت‌‌‌های «املاک و مستغلات»، «سلامت انسان و مددکاری اجتماعی» و «سایر فعالیت‌‌‌های خدماتی» دارای بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار بوده‌‌‌اند و در مقابل، رشته فعالیت‌‌‌های «مالی و بیمه»، «اداری و خدمات پشتیبانی» و «هنر، سرگرمی و تفریح» مناسب‌ترین وضعیت محیط کسب‌وکار را در مقایسه با سایر رشته فعالیت‌‌‌های اقتصادی در کشور تجربه کرده‌‌‌اند.

نتایج پایش ملی محیط کسب‌وکار در فصل زمستان ۱۴۰۰ برحسب تعداد کارکنان شاغل در بنگاه‌‌‌ها نشان می‌دهد، در این فصل بنگاه‌‌‌های با ۱۱ تا ۴۹کارکن با کسب نمره 83/ 5 دارای بدترین وضعیت و بنگاه‌‌‌های دارای ۱۰۱ تا ۲۰۰کارکن با کسب نمره 54/ 5 دارای بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار نسبت به سایر بنگاه‌‌‌ها ارزیابی شده‌‌‌اند. همچنین بررسی وضعیت محیط کسب‌وکار کشور برحسب سال تاسیس بنگاه اقتصادی نشان می‌دهد که کارگاه‌‌‌های ۱۱ تا ۱۵ساله، بدترین وضعیت را با کسب نمره 81/ 5 تجربه کرده‌‌‌اند، حال آنکه کارگاه‌‌‌های کمتر از دوسال، با کسب نمره 49/ 5 بهترین وضعیت را داشته‌‌‌اند.

پرمناقشه‌ترین موارد برای بنگاه‌‌‌ها
بسته به اینکه هر یک از بنگاه‌‌‌های بزرگ، کوچک یا متوسط کشور چه میزان تولید دارند، سطح اثر مولفه‌‌‌ها و موانع کسب‌وکار بر آنها متفاوت است. در واقع مسائلی که بنگاه‌‌‌های تولیدی با ظرفیت بالا با آن درگیرند، با مسائلی که بنگاه‌‌‌های با ظرفیت پایین تولید با آنها درگیرند، متفاوت هستند یا در سطوح کمتر و بیشتر اثرگذارند. برای نمونه اثرگذاری مولفه «بی‌‌‌ثباتی سیاست‌‌‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌‌‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» از سوی بنگاه‌‌‌های با ظرفیت بالای تولید (ظرفیت بیشتر از 70درصد) نمره 98/ 6 دریافت کرده که همین مولفه در بنگاه‌‌‌های با ظرفیت پایین تولید (کمتر از30درصد) در سطح عدد 60/ 7 گزارش شده که این موضوع از فشار بیشتر این مولفه‌‌‌ بر واحدهای ضعیف‌‌‌تر حکایت دارد.

در فقره تامین مالی و دشواری آن برای واحدهای تولید هم اثر این مولفه بر واحدهای با ظرفیت تولید کمتر از 30درصد، از اثر همین مولفه بر واحدهای با ظرفیت تولید بالاتر از 70درصد حدود 50/ 0واحد بیشتر است و در سطح 77/ 7 گزارش شده است.

«غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات» هم به‌عنوان یکی از مسائلی که اثر شدیدی بر صنایع ایران دارد، بر واحدهای با ظرفیت پایین تولید فشار بیشتری وارد می‌کند. اثر این مولفه در حالی بر واحدهای کوچک با نمره 69/ 8 گزارش شده که فشار کمتری در این بخش به واحدهای با ظرفیت تولید بالا با نمره 13/ 8 گزارش شده است. نکته جالب اینکه در این بخش بدترین فشار به واحدهایی وارد شده که بین 30 تا 50درصد ظرفیت تولید خود را فعال کرده‌‌‌‌‌‌اند.

از نکات جالب درباره اثر مولفه‌‌‌های موثر بر محیط کسب‌وکار، سطح یکسان اثر کمبود نیروهای کار ماهر بر همه انواع بنگاه‌‌‌ها با سطوح مختلفی از ظرفیت تولید است. در واقع همه صنایع، چه در ظرفیت بالای تولید و چه در ظرفیت پایین تولید، تصویر مشابهی از این مولفه دارند. از دیگر نکات جالب این گزارش، سطح مناسب دسترسی به آب برای عموم صنایع با ظرفیت‌‌‌های مختلف تولید بود که عموما بین 3 تا 25/ 3 در نوسان بوده است.

در این گزارش همچنین مشخص شده است که نظر همه بنگاه‌‌‌های تولیدی درباره میزان تقاضای موثر بر بازار یکسان نیست؛ برای نمونه در واحدهای با ظرفیت‌‌‌های بالا، بنگاه‌‌‌های اقتصادی مشکل کمتری در زمینه دریافت سفارش و وجود تقاضای موثر دارند؛ در همین بخش اما فشار بر واحدهای با ظرفیت اندک تولید بیشتر و تا حدود 75/ 0واحد شدیدتر است.

در باب مولفه «دخالت‌‌‌های غیرمنطقی نهادهای حاکمیتی در تعیین قیمت‌ها در بازار» هم بنگاه‌‌‌هایی که در ظرفیت بالاتری از تولید قرار دارند، نسبت به بنگاه‌‌‌هایی که با ظرفیت کم تولید کار می‌کنند، فشار بسیار کمتری را تحمل می‌کنند؛ موضوعی که در صورت صحت احتمالا می‌‌‌تواند به راهی مناسب برای مقابله با پدیده سرکوب قیمت در اقتصاد ایران کمک کند.

بررسی‌‌‌های این گزارش همچنین نشان می‌دهد که پنج‌مشکل اولویت‌‌‌دار شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان به ترتیب غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات، موانع فرآیندهای اداری و اخذ مجوزهای کسب‌وکار در دستگاه‌های اجرایی، بی‌ثباتی سیاست‌‌‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار دشواری تامین مالی از بانک‌ها و دشواری تامین مالی از بانک‌ها و فساد و سوءاستفاده افراد از مقام و موقعیت اداری در دستگاه‌‌‌های اجرایی هستند. با این حال گزارش تایید می‌کند که برخی مشکلات این شرکت‌ها در مقایسه با سایر واحدهای اقتصادی کشور حادتر است.

شاخص محیط کسب‌وکار براساس نظریه عمومی کارآفرینی شین
شاخص ملی محیط کسب‌وکار ایران در زمستان ۱۴۰۰ براساس نظریه عمومی کارآفرینی شین عدد 05/ 6 (عدد ۱۰بدترین ارزیابی است) به‌‌‌ دست‌‌‌آمده که از وضعیت این شاخص در ارزیابی فصل گذشته (پاییز ۱۴۰۰ با میانگین 14/ 6) بهتر است.
میانگین ارزیابی محیط اقتصادی عدد 31/ 6 است که در ارزیابی فصل گذشته عدد 41/ 6 حاصل شده بود و میانگین ارزیابی محیط نهادی عدد 84/ 5 است که در فصل گذشته عدد 92/ 5 ارزیابی شده بود. بر این اساس، محیط جغرافیایی با عدد 23/ 5 و محیط مالی با عدد 20/ 8 به ترتیب مساعدترین و نامساعدترین محیط‌‌‌ها براساس نظریه عمومی کارآفرینی شین بوده‌‌‌اند. شاخص شین به دلیل در نظر گرفتن وزن عوامل مختلف در محاسبه، از دقت بیشتری نسبت به شاخص کل کشور برخوردار است.

رد پای کرونا در محیط کسب‌وکار
در گزارش تاکید شده است که به دلیل شیوع ویروس کرونا در کشور از اسفندماه سال 98، شاخص ملی محیط کسب‌وکار با احتساب اثر کرونا یکی از موانع کسب‌وکار محاسبه شده است. با توجه به اعلام نمره 77/ 5 برای میزان اثرگذاری بیماری کرونا بر کسب‌وکارها، شواهد از کاهش حدود 4/ 1واحدی اثر کرونا بر فعالیت بنگاه‌‌‌‌‌‌های اقتصادی در کشور حکایت دارد.

در بین رشته فعالیت‌‌‌های اقتصادی برحسب طبقه‌‌‌بندی استاندارد ISIC.rev4 در فصل زمستان ۱۴۰۰، فعالیت‌‌‌های «سایر فعالیت‌‌‌های خدماتی» با نمره 22/ 8، «املاک و مستغلات» با نمره 27/ 7 و «تامین جا و غذا شامل هتل‌‌‌ها، اقامتگاه‌‌‌ها و رستوران‌‌‌ها و تالارهای پذیرایی» با نمره 87/ 6 بیشترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا تحمل کرده‌‌‌اند. در مقابل، رشته فعالیت‌‌‌های «مالی و بیمه» با نمره 50/ 3، «آبرسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیت‌‌‌های تصفیه» با نمره 46/ 4 و «استخراج معدن» با نمره 02/ 5 کمترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا نسبت به سایر فعالیت‌‌‌ها متحمل شده‌‌‌اند.

همچنین در فصل زمستان ۱۴۰۰، میزان آسیب واردشده بر کسب‌وکارها از شیوع ویروس کرونا در استان‌‌‌های اردبیل (92/ 7)، خراسان‌جنوبی (78/ 7)، گلستان (51/ 7) و کردستان (07/ 7)، بیشترین میزان و در استان‌‌‌های مرکزی (27/ 4)، آذربایجان‌شرقی (49/ 4)، اصفهان (96/ 4) و سمنان (07/ 5) کمترین میزان نسبت به سایر استان‌‌‌ها توسط فعالان اقتصادی ارزیابی شده‌‌‌ است.

ویکی پلاست | مرجع بازار صنعت پلاستیک