چرا رقابت می‌کنیم؟

وقتی اسم صنایع بالادستی و قیمت گذاری دستوری مطرح می شود، صنایع پایین دستی پتروشیمی، یعنی تولیدکنندگان محصولات پلاستیکی هم، حواس‌شان بیشتر جمع بحث می شود که ما هم، زخم خورده این قیمت گذاری دستوری هستیم و چطور، مدیرعامل بورس کالا، آن را ضد بازار و سرکوب قمیت های بالادستی ها می خواند.

اول ببینیم رقابت چیست؟ تلاشی برای خرید گران‌تر خریداران. کالاها با قیمت پایه در بورس عرضه می شوند، اما تلاشی که برای به دست آوردن کالا بین خریداران شکل می گیرد و به نوعی، تداعی کننده «چوب‌زنی» در بازارهای قدیمی است. اما مابه التفاوت بهای پرداخت شده به جیب که می رود؟ بله پتروشیمی ها.

این بحث که چرا رقابت می کنیم، در گروه واتس اپ تولیدکنندگان انجمن پلیمر اصفهان مطرح شده و  آنچه در ادامه می خوانید، پاسخ  یکی از تولید کنندگان به بحث های مطرح شده در مورد این است که «چرا رقابت می کنیم؟»

مسئله تأمین پایدار مواد اولیه مهمترین دغدغه تولید کنندگان است و باید قبول کرد در شرایط فعلی کشور و با توجه به محدودیت ارزی و رکود تورمی همچنین شرایط پاندمی کرونا و تاثیر آن بر قیمت کامودیتی ها در جهان، اعمال سیاست های اشتباه مانند قیمت گذاری دستوری موجب نابود شدن بیش از پیش تولید کنندگان و تضییع حقوق مصرف کنندگان می شود و رانت قیمت گذاری دستوری صرفا به جیب عده ای محدود واریز می شود. 

کما اینکه تجربه نرخ گذاری قیمت پایه با دلار ۴۲۰۰ تومانی و رقابت تا  معادل دلار ۱۸۵۰۰ تومانی در سال ۹۷ وجود دارد. در ضمن مدیر عامل بورس کالا "لا اله" را می گوید ولی گفتن "الا الله" فراموش می‌کند همانطور که قیمت گذاری دستور برای محصولات صنایع بالادست محکوم به شکست است اهدای خوراک گاز ارزان به صنعت پتروشیمی و خوراک ذغال سنگ و گندله ارزان به صنعت فولاد هم بعنوان منابع بین نسلی باید اصلاح شود.

اما برگردیم به بحث اصلی "چرا رقابت میکنیم"

رقابت در بورس کالا مانند دُمل چرکین در پوست انسان است که نشان از وجود عاملی غیر طبیعی در بدن است. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که با توجه به گستردگی بازار پلیمر و کاربرد آنها نمی‌توان نسخه ای واحد برای کل بازار نوشت و هر گروه کالایی را باید در جایگاه خود بررسی کرد اما معمولا ریشه دُمل چرکین رقابت در عوامل زیر خلاصه می‌شود.

۱. میزان تولید و مصرف داخلی و در واقع مقدار عرضه و تقاضا در داخل، که کمبود آن باید از طریق واردات مواد اولیه تامین شود مانند بازار Pet در تابستان و pp در بعضی از گریدها.

۲. انتظارات تورمی ناشی از تلاطمات ارزی بین خریداران (نیمه دوم سال ۹۷ یا نیمه اول سال ۹۹)

۳. رخدادهای پیش بینی نشده در سطح جهانی و بالا رفتن قیمت های جهانی و مجددا ایجاد انتظارات تورمی بین خریداران مثل پاندمی کرونا، مسدود شدن کانال سوئز یا طوفان در خلیج مکزیک و از مدار خارج شدن پتروشیمی های آمریکا و.... که مستقیما بر مقدار عرضه و تقاضا و قیمت مواد اولیه در مناطق مختلف جهان تاثیر می‌گذارد.

۴. مهندسی عرضه و رعایت کردن یا نکردن کف عرضه توسط پتروشیمی ها ناشی از عوامل همچون اورهال مجتمع ها یا الزام دولت به پتروشیمی ها برای صادرات مواد اولیه جهت تأمین ارز کشور و یا جذابیت نرخ های مناطق صادراتی نسبت به بازار داخل (بررسی سامانه نیما و عمده تامین کنندگان ارز این سامانه خالی از لطف نیست)

۵. ضعف نظارت و یا نظارت غیر صحیح توسط ارگان های زیر ربط مانند لینک نبودن سامانه های اطلاعاتی
مثلا سامانه جامع تجارت جدیدترین و بروزترین سامانه نظارتی کشور است ولی در شرایطی که تولید کل پودر پی وی سی در سال ۹۹ حدود ۵۵۰ هزار تن بوده که ۴۰۰ هزار تن آن در بورس کالا معامله شده و ۱۳۰ هزار تن به خارج صادر شده است بر اساس گزارش رییس سازمان حمایت از مصرف کننده و تولید کننده، بیش از "یک میلیون پانصد هزار" تن یعنی چهار برابر خرید کل مواد "تولید" توسط صنایع پایین دست در این سامانه ثبت شده است.

۶. دیگر وقتش است که علاوه بر زدن جوالدوز به صنایع بالادست سوزنی هم به صنایع پایین دست بزنیم. 
متاسفانه باید قبول کرد به علت تکثر افکار و مدل های کسب و کارها در صنایع پایین دست، اشکالات زیادی به "رفتار خرید" تولیدکنندگان صنایع پایین دست وارد است که معمولا در هیاهوی مشکلات کمتر کسی به آنها می‌پردازد که اتفاقا ریشه بسیاری از رقابت ها به علت رفتار هیجانی یا عدم مدیریت صحیح خرید در این قسمت اتفاق می افتد (هر چند قسمتی از این رفتار هیجانی خود معلول عواملی دیگر مانند شرایط ویژه کشور است)
 

مثلا اعتقادی بین خریداران صنایع پایین دست به تک‌روی و خرید مستقل در بورس کالا وجود دارد در صورتی که بیش از ده سال است مکانیزم "تعاونی تامین نیاز" در کشور تعریف شده و علی رغم مشکلات حاشیه ای، هستند تعاونی هایی که مواد اولیه را بر اساس تحلیل درست و مستمر و با شرایط منطقی و منصفانه، بسیار مناسب تر از خرید مستقل خود واحد به دست تولید کننده می رسانند. 

یا تولیدکنندگان صنایع پایین دست در مقاطع مختلف تحلیل اشتباه می کنند مثلا فرایند تامین مواد را مقطعی و کوتاه مدت بینند و بجای افق بلند مدت صرفا کوتاه مدت فکر میکنند یعنی در شرایطی که بازار آرام است تهیه مواد خود را به آینده موکول می کنند و با ایجاد نسیمی در تغییر قیمت ها به علت عقب بودن از خرید با رفتارهای هیجانی درصد رقابت را بالا می برند و مثال های زیادی که ار حوصله این بحث خارج است.

۷. و در آخر وجود تولید کننده نماهایی که در قالب تولید و با توجه به موارد بالا در مقاطعی وارد بازار می‌شوند و سعی می کنند از رانت موجود سبیل خود را چرب کنند. هر چند وجود این افراد قابل انکار نیست ولی به نظر می رسد در چند سال اخیر این دسته از افراد در اقلیت هستند و فعالیت آنها در کل، تاثیر ناچیزی در بازار دارد.

راهکار:
مسلما حلقه مفقوده بازار پتروشیمی در داخل، نقش پر رنگ تر "رگولاتور یا تنظیم‌گری" جهت مداخلات کوتاه مدت برای تعدیل بازار در مواقع خاص بخصوص تلاطمات ارزی و شکل گیری انتظارات تورمی است. 

(این نقش را در حال حاضر کمیته تخصصی پتروشیمی به عهده دارد که دبیر این کمیته رییس دفتر توسعه صنایع پایین دست است) متأسفانه با احترام به فعالیت های قوی و موثر هیئت مدیره انجمن ملی پلیمر و رییس اتحادیه سراسری تعاونی های تامین نیاز به عنوان نمایندگان بخش خصوصی در این کمیته، حق رای صنایع پایین دست در برابر لابی قدرتمند صنایع بالادست در اقلیت است.

به هرحال صنایع پایین دست با ایجاد وحدت رویه و تقویت بدنه کارشناسی خود می‌تواند از طریق ساخت مسیر و مذاکره و لابی با مراکز تصمیم گیری آینده را پیش بینی کرده و از شدت تلاطمات مخصوصا در شرایط فعلی کشور بکاهد.

ویکی پلاست | مرجع بازار صنعت پلاستیک