بورس‌کالا چشم به راه گشایش

به گزارش ویکی پلاست به نقل از دنیای اقتصاد، اقتصاد ایران در دهه‌‌‌های گذشته با محدودیت‌ها و تحریم‌‌‌های سنگینی مواجه بوده که ابعاد گوناگون آن را تحت‌تاثیر خود قرار داده‌‌‌اند. بورس‌کالا نیز از این قاعده مستثنی نیست و زیر سایه سنگین تحریم‌‌‌ها آسیب‌‌‌هایی دیده و فرصت‌‌‌هایی را از دست داده است. حال با آغاز مذاکرات و مطرح شدن احتمال انعقاد توافق‌نامه و رفع تحریم‌‌‌ها، این سوال مطرح می‌شود که بورس‌کالا چگونه می‌‌‌تواند از این فرصت احتمالی به نفع خود استفاده کند.

فرصت‌‌‌های از دست رفته بورس‌کالا

روح‌اله فرهادی، کارشناس حوزه بورس‌کالا، مهم‌ترین فرصتی را که تحریم‌‌‌ها از بورس‌کالای ایران گرفتند فرصت صادرات در بستر بورس‌کالا می‌‌‌داند.

بورس‌کالا می‌‌‌تواند بستر بسیار مناسبی برای افزایش صادرات و در نتیجه افزایش ارزآوری برای اقتصاد کشور باشد و نقش مهمی در افزایش صادرات غیرنفتی ایفا کند؛ اما تحریم‌‌‌ها ابزارهای تسویه و مبادله را از ما گرفته و صادرات ایران را از طریق بستر بورس‌کالا به‌شدت محدود کرده‌‌‌اند.

در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ چشم‌‌‌انداز مثبتی در خصوص افزایش صادرات از بستر بورس‌کالا وجود داشت؛ اما چالش‌‌‌های موجود مانع میسر شدن اهداف صادراتی از این بستر شدند. 

کالاهای پایه، نفت و پتروشیمی همچنان صادر می‌‌‌شوند؛ اما نبود ابزارهای مناسب موجب ورود واسطه‌‌‌ها و نهایتا افزایش هزینه معاملات می‌شود. بورس‌کالا با ایجاد بستری مناسب به انجام معاملات به صورت شفاف و بدون واسطه کمک کرده و هم برای تولیدکنندگان و هم برای خریداران مزیت ایجاد می‌کند.

تولیدکنندگان امکان فروش محصولات خود به صورت مستقیم را پیدا می‌کنند و خریداران می‌‌‌توانند با قیمتی پایین‌‌‌تر محصولات پایه و خام مورد نظر خود را تهیه کنند. تحریم‌‌‌ها موقعیتی را خلق کرده‌اند که شرایط برای استفاده از چنین بستری مهیا نباشد و صادرات از راه‌‌‌های دیگر صورت پذیرد؛ مساله‌ای که نهایتا کاهش انگیزه تولیدکنندگان و کاهش صادرات را به دنبال داشته است.

تحریم‌‌‌ها از سوی دیگر با محدودیت‌های وارداتی توان تولیدی اقتصاد کشور را محدود کرده و موجب عدم‌تخصیص بهینه ظرفیت‌‌‌های موجود شده‌اند. 

بسیاری از صنایع داخلی تحت‌تاثیر محدودیت‌های وارداتی و تحریم‌‌‌ها آسیب می‌‌‌بینند و به دلیل کمبود مواد اولیه یا ابزار تولید، از خط تولید خارج می‌‌‌شوند. همین امر نیز نهایتا به کاهش عرضه در بورس‌کالا می‌‌‌انجامد و بازار را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهد.

آسیب‌‌‌هایی که تحریم‌‌‌ها به بورس‌کالا وارد کرده‌‌‌اند، به این موارد خلاصه نمی‌شوند و سایر حوزه‌‌‌های بورس‌کالا را نیز در برمی‌گیرند. به‌‌‌عنوان مثال، در بخش کشاورزی، تحریم‌‌‌ها به قیمت‌گذاری دستوری محصولات کشاورزی و بسته شدن صادرات و واردات آنها در بورس‌کالا منجر شده‌اند.

در بازازهای مشتقه نیز فرصت‌‌‌هایی برای ورود سفته‌‌‌بازان و فعالان خارجی وجود داشته که تحت‌تاثیر شرایط موجود از دست رفته است. این موارد تنها بخشی از آسیب‌‌‌های واردشده به این حوزه هستند که در صورت وقوع گشایش احتمالی، فرصت شکوفایی دارند.

برجام و انتظاراتی که برآورده نکرد

با نگاهی به سال ۱۳۹۴ و زمانی که پس از برجام تحریم‌‌‌ها شدت کمتری یافت، به‌‌‌نظر می‌رسد که بورس‌کالای ایران تغییر و تحول محسوسی را تجربه نکرد. بررسی عواملی که به ناکامی بورس‌کالای ایران در بهره‌‌‌برداری از توافق به‌دست‌آمده در سال ۹۴ منجر شد، به ما امکان می‌دهد که در صورت رفع محدودیت‌ها، با آگاهی بیشتری به دنبال استفاده از شرایط موجود به نفع بورس‌کالا باشیم.

فرهادی در مورد اینکه چرا بورس‌کالا پس از برجام شانسی برای پیشرفت نداشت، عنوان کرد که پس از برجام، مهم‌ترین مانع صادرات، یعنی محدودیت‌های مربوط به ابزارهای پرداخت و ضمانت، از میان نرفتند و همچنان بر سر راه صادرات ایران ایستاده بودند.

از طرف دیگر، فاصله کوتاه میان انعقاد توافق و شروع اختلافات میان طرف‌‌‌های توافق صورت‌گرفته مجالی برای کاهش محدودیت‌ها و بهره‌‌‌برداری از فرصت ایجادشده باقی نگذاشت. در نتیجه و با استناد به اتفاقات پس از برجام، به‌‌‌نظر می‌رسد این بار هم اگر توافقی حاصل شود و تلاشی برای کاهش محدودیت‌های بانکی و ابزارهای مالی صورت نگیرد، نمی‌‌‌توان انتظار تحولی چشم‌گیر در بورس‌کالا را داشت.

 لازم به ذکر است، حتی با فرض اینکه توافق احتمالی، توافقی جامع و کامل باشد و تمامی تحریم‌‌‌های حوزه‌‌‌های گوناگون را از بین ببرد، ما در داخل هنوز ظرفیت و آمادگی استفاده از فرصت‌‌‌های آینده را نداریم. ارتباط موثر با دنیا فقط با رفع محدودیت‌های خارجی صورت نمی‌‌‌پذیرد و ما در داخل نیز باید زیرساخت‌‌‌های موردنیاز برای جذب سرمایه‌گذاران و ارتباط موثر با دنیا را داشته باشیم.

به‌عنوان مثال، چالش‌‌‌های مربوط به کمبود انرژی، توان تولیدی کشور را به‌شدت کاهش داده و صنایع بسیاری را تهدید می‌کند. از سوی دیگر بانک‌های داخلی هنوز ظرفیت و ابزار اتصال به شبکه جهانی را برای تسهیل مبادلات ندارند و همه این‌‌‌ مسائل بر غیر‌محتمل بودن تحولات سریع و محسوس، حداقل در کوتاه‌مدت مهر تایید می‌‌‌زنند.

مهم‌ترین آسیب تحریم‌‌‌ها به بورس‌کالای ایران، محدودیت صادرات بوده است و می‌‌‌توان گفت، مهم‌ترین فرصتی که توافق احتمالی پیش روی این بازار قرار می‌دهد همان شانس افزایش صادرات است که تنها در صورتی قابلیت بهره‌‌‌وری دارد که زیرساخت‌‌‌های لازم را برای آن فراهم کنیم.

ویکی پلاست | مرجع بازار صنعت پلاستیک