wikiplast.ir
سوآپ چیست و قراردادهای معاوضه چگونه اند؟
قراردادهای معاوضه یا سوآپ، از پرکاربردترین و مهمترین قراردادهای تجاری است. به طور کلی، در قراردادهای معاوضه، دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله میشود.
مبنای این گونه قراردادها میتواند نرخ بهره، ارز یا کالا باشد. قراردادهای معاوضه، اهمیت اقتصادی و مالی بسیار زیادی در صنعت نفت و گاز دارند.
قراردادهای معاوضه نفتی جزو قراردادهای معاوضه کالا محسوب میشوند. این نوع قراردادها، اهمیت بسیار زیادی برای کشورهای دارای موقعیت سوقالجیشی همانند ایران دارند.
این نوع قراردادها اهمیت فراوانی برای فعالان این حوزه دارد، به نحوی که با توسل به آنها، به مدیریت هزینههای خود میپردازند و با استفاده از مزیت نسبی، در صرف هزینهها صرفهجویی میکنند (با توجه به شرایط داخلی کشورها).
این نوع قراردادها طیف بسیار گستردهای را شامل میشوند.
طبقهبندی قراردادها
۱- قراردادهای معاوضه نرخ بهره
۲- معاوضه ارز
۳- معاوضه کالا که قراردادهای معاوضه نفتی از سنخ قراردادهای معاوضه کالاست
به عبارت بهتر رایجترین نوع قراردادهای معاوضه کالا، قرارداد معاوضه نفتی است که در کشور ما نیز دارای جایگاه ویژهای است که به وسیله آن میتوان از موقعیت مطلوب سوقالجیشی کشور استفاده کرد. علاوه بر بهرهمندی از مزایای درآمدزایی اینگونه قراردادها، قراردادهای معاوضه نفتی وسیلهای موثر برای مقابله با تحریمهای وضعشده علیه نفت ایران محسوب میشده است.
درباره قراردادهای معاوضه نفتی چند مسئله قابل طرح است. نخست این که، مکانیزم قراردادهای معاوضه نفتی و سازوکارهای آن به چه نحوی است، و عمده تفاوت آن با دیگر قراردادهای معاوضه بهطور عام و قراردادهای معاوضه کالا به نحو خاص چیست؟ از سویی دیگر، این نوع قراردادها چه اهمیتی برای کشور دارند و آیا جایگاه قانونی مناسبی برای آنها پیشبینی شده است؟
در کنار این مسائل، ماهیت حقوقی اینگونه قراردادها نیز موضوع بسیار مهمی است که بر نحوه تفسیر اینگونه قراردادها و احکام حاکم بر آن تاثیرگذار است. مباحث مذکور از مسائل مطرحشده در این مقاله است .
سوآپ
به معنی معاوضه است و با عناوینی مثل: تعویض (تاخت) نیز ذکر شده است. سوآپ در لغت به معنی وضعیتی است که در آن شما چیزی را به کسی میدهید و در مقابل چیز دیگری را دریافت میکنید و مترادف با واژه مبادله است.
در تعریف حقوقی آن نیز آمده است که قرارداد کالایی با قیمت ثابت با قراردادی با قیمت شناور تعویض یا یک کالا با کالای دیگر مبادله میشود که معمولا با تسلیم نقدی یا فیزیکی صورت میگیرد.
معاوضه
است بین دو شرکت برای معاوضات جریانهای نقدی در آینده، با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا داراییها. معمولا محاسبه جریانات نقدی شامل ارزشهای آتی یک یا چند متغیر بازار میشود.
انواع قراردادهای معاوضه:
۱- قرارداد معاوضه نرخ بهره
۲- قرارداد معاوضه ارز
۳- قرارداد معاوضه کالا
متداولترین نوع معاوضه، معاوضه نرخ بهره است، به طوری که یک شرکت توافق میکند، جریانهای نقدی با بهره ثابت از پیشتعیینشده را در سال چندبار تمدید کنند، اما در مقابل بهرههایی با نرخ بهره شناور و متغیر را در مدت زمان یک سال دریافت میکند، حتی اگر شرکت وامگیرنده بخواهد قبل از موعد سررسید پرداخت کند باید وام اصلی را با نرخ شناور یکساله ازقبلتوافقشده یک جا بپردازد (تخفیفی در کار نخواهد بود).
قرارداد معاوضه ارز
است از قراردادی دو طرفه برای مبادله دو ارز متفاوت. معاوضه نرخ ارز با نام معاوضه همسان ارز نیز تعریف شده است؛ بدینصورت که دو طرف ارز رایج کشورهای خود را با یک ارز مشخص مثلا دلار یا یورو مقایسه کرده و در صورت محاسبه با سنجش یک نرخ ارزی به پرداخت مابهالتفاوت نقدی آن اقدام میکنند.
قرارداد معاوضه کالا
این نوع قرارداد، پرداختها مبتنی بر قیمت کالای مورد نظر است همانند قرارداد آتی، تولیدکننده میتواند قیمتی را که کالا با آن فروخته خواهد شد تضمین کند و مصرفکننده میتواند قیمت قابل پرداخت را ثابت کند.
قرارداد معاوضه کالا در کالاهایی از قبیل نفت، محصولات پتروشیمی، انرژی، فلزات و فلزات گرانبها مرسوم است و بیشترین حجم استفاده آن مربوط به شرکتهای نفت و پالایشگاهها یا شرکتهای تولیدی محصولات پتروشیمی است.
دو نوع قرارداد معاوضه کالا مرسوم است:
۱- مبادله نرخ ثابت قرارداد و نرخ شناور شاخص قیمت یک کالای خاص
۲- مبادله دو نوع جریان نقدی، یکی براساس شاخص قیمت نوع خاصی از کالا و دیگری جریان نقدی ناشی از یکی از داراییهای بازار پول.
اما نکتهای که باید بدان توجه کنیم این است که تعریف و سازوکار قراردادهای معاوضه نفت بستگی تمام به موقعیت نفت طرف تولیدکننده دارد، گاهی یک طرف قرارداد معاوضه نفت، تولیدکننده است و طرف دیگر مصرفکننده، در این صورت قرارداد تعویض نفت چنین تعریف میشود که به موجب آن خریدار یا مصرفکننده متعهد میشود که به پرداخت یک نرخ ثابت در یک دوره زمانی مشخص، برای مقدار مشخصی از کالای مورد نظر (نفت)
بهعنوان مثال شرکتی که در سال ۱۰۰۰۰ بشکه نفت مصرف میکند میتواند موافقت کند تا ۱۰ سال آتی هرسال دو میلیون دلار بپردازد و در عوض ۰۰۰/۱۰۰×S= دریافت کند. S قیمت بازار هر بشکه نفت در حال حاضر است.
در نتیجه با این توافقنامه، هزینه هر بشکه مصرفی شرکت ۲۰ دلار تثبیت خواهد شد. یک تولیدکننده نفت ممکن است عکس این مبادله را توافق کند.
بدینوسیله، قیمت هر بشکه نفت برای وی ۲۰ دلار تثبیت میشود. یعنی نرخ هر بشکه نفت هرچقدر در بازار نوسان کند این رقم ۲۰ دلار که خیلی نیز کم است اما دائمی و ثابت است و تنها مزیت آن این است که دولت کشور تولیدکننده براساس این نرخ حداقلهای بودجه کشور را طراحی میکند و مانند یک درآمد ثابت به آن تکیه میکند.
اما آنچه امروز بهعنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است این است که دولتها یا شرکتهای تولیدکننده نفت بهمنظور اجتناب از هزینههای گزاف حملونقل و انتقالات طولانی و ریسکها و خطرات ناشی از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضهای میکنند که بر مبنای آن هرکدام نفت مورد نظر را به نزدیکترین محل مصرف انتقال دهد.
مثال:
فرض کنید کشور اندونزی متعهد به تحویل نفت به کشور آلمان است و از سوی دیگر کشور انگلستان نیز باید مقدار مشخصی نفت تحویل استرالیا دهد.
در این خصوص، کشور اندونزی و انگلستان میتوانند با انعقاد یک قرارداد معاوضه نفتی در هزینههای حملونقل صرفهجویی کنند و بر این اساس، انگلستان نفت مورد نظر را به آلمان تحویل دهد و اندونزی نیز مقدار مشخصی نفت به استرالیا تحویل دهد.
مکانیزم قراردادهای نفتی منعقده در ایران نیز بدینصورت است که شرکت ملی نفت، نفت یا گاز را در یک مرز کشور از همسایگان خریداری میکند و در مرز دیگر به افراد مورد نظر فروشنده تحویل میدهد و در این میان مبلغی نیز بهعنوان حق معاوضه به کشور تولیدکننده نیز پرداخت میشود.
اینگونه قراردادها از ماده و تبصرههای بسیاری برخوردارند و در هر فصلی یکسری مفاد به این توافقها اضافه میشود. ما نکته کلیدی این است که در حال حاضر داشتن شرکت ملی نفت ایران برای ملت ایران سودمند نیست و باید از حالت ملی به حالت شرکت بینالمللی و خصوصی نفت تبدیل شود تا هر ایرانی به جای دریافت مبلغ ناچیز یارانه یکی از سهامداران این بخش خصوصی شود و سود سهام نقدی دریافت کند و یا اگر قرار است سود سهام صرف عمران و آبادی کشور شود با یک نرخ ثابت و مشخص و شفاف و با ارائه سند چشمانداز و کارنامه تغییر و پیشرفت واضح باشد.
نکته قابل دیگر این که درست است که در توافق معاوضات نفتی یک نرخ ثابت پایه برای چند سال آینده خریدوفروش نفتی انجام میشود و مثلا نرخ شبکهای ۲۰دلار برای ۱۰ سال آینده! اما همیشه باید به آخر شاهنامه و به این توجه کرد که مابهالتفاوت نرخ پایه تا نرخ متغیر و اصلی در چه زمانی باید محاسبه شود، آیا این نرخ مابهالتفاوت حقالعمل دلالان نفتی است یا در محاسبات کشورهای طرفین تا ابد باقی میماند و روز محاسبهای فرا نمیرسد؟
منبع: چرچینت
دیدگاه خود را بنویسید
پتروشیمی ها
- آبادان
- آرتان پترو کیهان
- آریا ساسول
- اروند
- امیرکبیر
- ایلام
- Hyosung Topilene
- Ismail Resin Limited
- Reliance Industries Limited - هند
- بانیار پلیمر گنبد
- بندرامام
- پارس
- پتروپاک مشرق زمین
- پلی استایرن انبساطی سهند
- پلی استایرن انتخاب
- پلی اکریل ایران
- پلی پروپیلن جم (جم پیلن)
- پلی نار
- پلیمر کرمانشاه
- تبریز
- تخت جمشید
- تخت جمشید پارس
- تندگویان
- تولیدی پلاستیک ایسین
- جم
- خوزستان
- دی آریا پلیمر
- رجال
- شازند
- غدیر
- قائد بصیر
- قیام نخ
- کردستان
- گلپایگان
- لاله
- لرستان
- مارون
- محب بسپار ایده گستر
- محب پلیمر قم
- مهاباد
- مهر
- میاندوآب
- نوید زرشیمی
- هشت بهشت کیش
- هگمتانه