مقالات روند جهانی تولید و مصرف چیپس، الیاف و نخ فیلامنت پلی استر در مقایسه با ایران

روند عرضه و تقاضای الیاف به عنوان اصلی ترین ماده اولیه صنعت نساجی نقش بسیار مهمی در پیش بینی و برنامه ریزی آینده این صنعت دارد. تجربه نشان داده است که افزایش تولید مواد اولیه بزرگترین عامل محرک در رشد صنایع پایین دستی بوده و به همین دلیل صنعت تولید الیاف در شاخه های مختلف موتور محرک گروههای بسیاری در صنایع نساجی می باشد.

تهیه و تنظیم: دکتر شاهین کاظمی/ دکتری مهندسی شیمی نساجی و علوم الیاف/ عضو هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران

علاوه بر این با توجه به اینکه مواد اولیه سهم بسیار شاخصی در قیمت تمام شده کالاهای نساجی از قبیل نخ و پارچه دارد، به همین خاطر قیمت و میزان دسترسی به الیاف مختلف نقش بسیار مهمی در رقابت پذیری کالاهای نساجی در نقاط مختلف جهان دارد.

تا اواسط قرن بیستم الیاف طبیعی نظیر پنبه، پشم و ابریشم نقش اصلی در تامین نیازهای صنعت نساجی را بر عهده داشتند اما در اوایل قرن بیستم با ابداع روشهای تولید الیاف مصنوعی نظیر پلی آمید (نایلون)، پلی استر، اکریلیک، پلی پروپیلن و ...، و بالاخص گسترش تولید و عرضه آنها پس از جنگ جهانی دوم به تدریج این الیاف نیز توانستند نقش مهمی در تامین نیازهای رو به رشد صنعت نساجی جهان بر عهده گیرند.

رقابت پلی استر و پنبه

همانگونه که در نمودار شکل 1 مشخص است تا اوایل دهه 1980 میلادی پنبه سلطان بلامنازع الیاف محسوب می گشت و در این سالها از نزدیک به 30 میلیون تولید جهانی الیاف، تقریباً 15 میلیون تن (بیش از 50%) در اختیار الیاف پنبه و مابقی سهم سایر الیاف طبیعی و مصنوعی بود.

شکل 1 – نمودار جهانی تولید الیاف در فاصله سالهای 2025-1980 میلادی (ارقام به میلیون تن)

 

اما با توجه به افزایش جمعیت، کاهش سطح زمین های زیرکشت، افزایش نیاز به کشت های خوراکی و ...، دیگر الیاف پنبه به تنهایی قادر به تامین نیازهای رو به رشد صنعت نساجی نبودند و پیشرفت صنعت پتروشیمی و پلیمر منجر به افزایش سهم الیاف مصنوعی بالاخص الیاف پلی استر در این عرصه گردید، به گونه ای که در اوایل دهه 2000 میلادی میزان تولید الیاف پلی استر با الیاف پنبه در حد 20 هزار تن در سال برابر گردید و پس از آن تولید الیاف پلی استر با شیب صعودی بسیار زیادی به حرکت خود ادامه داد. آمار حاکی از آن است که در سال 2015 میزان تولید الیاف پلی استر به بیش از 2 برابر الیاف پنبه رسید که این موضوع حاکی از اهمیت بسیار زیاد این الیاف در صنعت نساجی می باشد.

هرچند در حال حاضر تولید الیاف پنبه در جهان با کمک گرفتن از اصلاحات ژنتیکی ارقام پنبه و روشهای مدرن کشاورزی به حد تقریبی 25.7 میلیون تن در سال رسیده است، که نشان دهنده سهم 25 درصدی این الیاف در کل تولید الیاف جهان در سال 2017 می باشد ولی در همین سال تولید پلی استر نزدیک به 60 میلیون تن در سال رسید که حاکی از سهم 60 درصدی این الیاف از تولید جهانی الیاف می باشد.

با توجه به تولید و مصرف بیش از 103 میلیون تن الیاف در سال 2017 میلادی (5% افزایش نسبت به سال قبل) مشخص است که پس از پلی استر و پنبه به عنوان دو بازیگر اصلی صنعت نساجی، مجموع مصرف سایر الیاف نساجی نظیر پشم، ابریشم، پلی آمید (نایلون)، اکریلیک، ویسکوز و ... کمتر از 18 میلیون تن در سال می باشد که این موضوع حاکی از اهمیت بسیار زیاد توجه به الیاف پلی استر و پنبه در صنعت نساجی دارد.

برطبق نمودار شکل 2 در حال حاضر پس از الیاف پلی استر و پنبه به ترتیب الیاف سلولزی بازیافته (ویکسوز، استات، تنسل و ...)، نایلون، پلی پروپیلن، اکریلیک و پشم پرمصرف ترین الیاف در صنایع نساجی و کاربردهای مشابه آن می باشند.

شکل 2 – سهم مصرف الیاف مختلف در سال 2016 میلادی (%)

 

هرچند در تولید الیاف سلولزی بازیافته نظیر ویسکوز، استات سلولز، تری استات و ... نیازمند دسترسی به منابع بسیار زیاد سلولزی نظیر جنگل های با دوره رشد سریع، که عمدتاً در کشورهای خاصی نظیر اروپای شمالی و یا جنوب شرق آسیا، هند و چین وجود دارند هستیم، اما با توجه به خصوصیات بسیار مطلوب آنها و شباهت بسیار زیاد به الیاف طبیعی پنبه، اقبال جهانی به مصرف آنها بسیار زیاد و به همین خاطر مجموعاً میزان مصرف آنها در جایگاه سوم مصرف جهانی الیاف قرار دارد.

همانگونه که در نمودار شکل 3 نشان داده شده است در سال زراعی 2017-2018 بزرگترین تولیدکنندگان الیاف پنبه جهان به ترتیب عبارت بودند از (ارقام به هزار تن):

هند (6205)، چین (5987)، آمریکا (4555)، برزیل (1894)، پاکستان (1785)، استرالیا (1045)، ترکیه (871)، ازبکستان (838)، ترکمنستان (296) و بورکینافاسو (158)

برطبق این آمار میزان تولید الیاف پنبه در 3 کشور هند، چین و آمریکا دارای اختلاف فاحشی با سایر کشورهای دنیا بوده و این 3 کشور به تنهایی بیش از 65 % تولید جهانی الیاف پنبه را در اختیار خود دارند.

همچنین 3 کشور همسایه ایران (ترکیه، ترکمنستان و پاکستان) که از اقلیم آب و هوایی نسبتاً مشابهی با کشور ما برخوردار هستند در مجموع نزدیک به 12 % تولید جهانی الیاف پنبه را در اختیار دارند در حالیکه میزان تولید در کشور ایران بسیار کمتر از نیم درصد جهانی می باشد.

شکل 3 – میزان تولید جهانی پنبه در سال زراعی 2017-2016 (ارقام به هزار تن)

 

در همین بازه زمانی بر طبق آمار مجری طرح پنبه، معاونت امور زراعت، وزارت جهاد کشاورزی میزان تولید پنبه ایران در سال زراعی 1397-1396 برابر با 55838 تن بوده است که حاکی از سهم بسیار ناچیز ایران در مقیاس تولید جهانی طلای سفید می باشد.

پلی استر

پلی اتیلن ترفتالات (PET) مهمترین عضو خانواده پلی استرها می باشد که علاوه بر صنعت نساجی (به صورت الیاف استیپل، نخ فیلامنت، منسوج بی بافت اسپان باند و ...) به عنوان ماده اولیه صنایع بسته بندی در تولید بطری، فیلم و ... نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

آمار حاکی از آن است که از مجموع 76.66 میلیون تن تولید پلی استر جهان در سال 2016 میلادی (شامل پلی استر بازیافتی) نزدیک به 44 % به صورت نخ فیلامنتی، 20.2 % به صورت الیاف استیپل، 27.5 % به عنوان بطری و مابقی به صورت فیلم و سایر محصولات پلیمری تبدیل شده است که در نمودار شکل 4 نشان داده شده است. به عبارت دیگر بیش از 62 % پلی استر تولیدی در جهان در صنایع نساجی مورد استفاده قرار می گیرد.

شکل 4 – سهم کاربردهای مختلف پلی استر در صنایع گوناگون

 

برطبق پیش بینی ها میزان افزایش تولید جهانی الیاف در طی سالهای آتی تا سال 2025 میلادی در محدوده 3.7 % در سال می باشد که از این میزان رشد نزدیک به 95% سهم پلی استر می باشد. به عبارت دیگر پلی استر در طی دهه های آتی تنها محرک بازار الیاف نساجی و تامین کننده نیازهای رو به رشد این بازار می باشد.

پلی استر به دو صورت نخ فیلامنتی و الیاف استیپل (منقطع) در صنت نساجی مورد استفاده قرار می گیرد که هر کدام از آنها دارای انواع و زیرشاخه های متفاوتی می باشند.

در سال 2017 میلادی از نزدیک به 60 میلیون تن تولید جهانی پلی استر نساجی قریب به 36 میلیون تن آن به صورت نخ فیلامنتی نیمه آرایش یافته و کاملاً آرایش یافته (POY-FDY) و تقریباً 24 میلیون تن آن به صورت الیاف استیپل تولید شده اند.

بررسی آمار حاکی از آن است که در طی 5 سال گذشته میزان رشد مصرف نخ های فیلامنتی پلی استر در محدوده 7.9 % بوده است که خود به تنهایی بیش از 2 برابر متوسط مصرف رشد جهانی الیاف می باشد. البته این نرخ رشد در سالهای آتی تا حد 6% کاهش خواهد یافت که حتی این عدد نیز نزدیک به 2 برابر متوسط جهانی نرخ رشد تولید الیاف می باشد.

همانگونه که در نمودار شکل 5 مشخص است از ابتدای دهه 2000 میلادی به یکباره با قدرت گرفتن صنعت تولید نخ های فیلامنتی در چین رشد بسیار شدید تولید این نخها آغاز گردید که همزمان منجر به کاهش تولید در کشورهای پیشرفته ژاپن، اروپای غربی و آمریکا گردید. البته در کنار کشور چین، در سایر کشورهای آسیای جنوبی و جنوب شرقی نظیر هندوستان نیز میزان تولید نخهای فیلامنتی در طی چند سال اخیر روند رو به رشدی داشته است.

شکل 5 – روند افزایش تولید نخ های فیلامنتی پلی استری در قاره های مختلف و چین

 

همانگونه که در نمودار شکل 6 نیز نشان داده شده است، مشابه نخ های فیلامنتی پلی استری در بخش الیاف استیپل پلی استر نیز در طی 5 سال گذشته رشدی در حد 6.4 % وجود داشته که در حد 2 برابر رشد متوسط جهانی مصرف الیاف بوده است.

در این بخش نیز حرکت سریع چین از ابتدای دهه 2000 میلادی آغاز گردید که البته در کنار آن میزان تولید در تعدادی از کشورهای آسیایی نظیر هند نیز روند صعودی داشت که مهمترین علت آن عدم توانایی الیاف طبیعی نظیر پنبه در تامین نیازهای واحدهای ریسندگی الیاف کوتاه بوده است.

مجموع این آمار حاکی از آن است که بیش از 65 % بازار جهانی پلی استر در اختیار کشور چین بوده و این کشور نقش تعیین کننده ای در این بازار دارد.

 

شکل 6 – روند افزایش تولید الیاف پلی استری در قاره های مختلف و چین

 

علاوه بر الیاف استیپل و نخ های فیلامنتی نساجی، از پلیمر پلی اتیلن ترفتالات برای تولید نخهای صنعتی نیز استفاده می شود که هم اکنون حوزه های کاربردی این بخش با سرعت زیادی رو به گسترش می باشد.

نخهای صنعتی در کاربردهای مختلفی از قبیل نخ تایر (29 %)، قطعات لاستیکی مستحکم شده با منسوجات (23 %)، نوار و تسمه های بافته شده (19 %)، طنابهای بافته شده (14 %)، کیسه هوای خودرو (6 %)، نخ دوخت (4 %) و ... مورد استفاده قرار می گیرند که سهم هرکدام از آنها در این بازار در شکل 7 نشان داده شده است.

شکل 7 – سهم کاربردهای مختلف نخهای صنعتی

 

صنعت پلی استر در ایران

داستان تولید پلی استر در ایران در سال 1354 و با تاسیس کارخانه پلی اکریل اصفهان توسط آقای اکبر لاجوردیان (گروه صنعتی بهشهر) و با دانش فنی شرکت دوپونت (DuPont) آمریکا آغاز می شود. این شرکت که در سال 1357 به بهره برداری رسید و در زمان خود بزرگترین پروژه سرمایه گذاری مشارکتی محسوب می شد تا دهه 1380 شمسی تنها تولیدکننده پلی استر ایران بود. در دهه 1380 ابتدا شرکت پلی استر یزد با تکنولوژی نوی والسینا (NoyVallesina) ایتالیا و متعاقب آن پتروشیمی شهید تندگویان با تکنولوژی زیمر (Zimmer) آلمان در خوزستان به بهره برداری رسیدند که منجر به تحول عظیمی در صنایع تبدیلی پایین دستی و رونق گرفتن تولید نخ فیلامنت و الیاف استیپل گردیدند. (تولید کارخانه پلی استر یزد پس از چند سال متوقف گردید)

هرچند که تولید شرکت پلی اکریل اصفهان به صورت مستقیم (CP) نخ فیلامنتی و الیاف استیپل به ترتیب به میزان 21 و 36 هزار تن در سال بود (در کارخانجات CP مواد مذاب بدون تبدیل شدن به چیپس و بدون نیاز به اکسترودر مستقیماً از فاز پلیمری شدن به بخش ریسندگی انتقال می یابد)، اما در شرکتهای پلی استر یزد و پتروشیمی شهید تندگویان عمده بخش تولید به صورت چیپس پلی استری تعریف گردید.

پتروشیمی شهید تندگویان در دو فاز طراحی و در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر اجرا گردیده است که هر فاز دارای واحد مستقل تولید اسید ترفتالیک به صورت CTA و PTA می باشد. ظرفیت بخشهای مختلف پتروشیمی شهید تندگویان با احتساب 330 روز کاری در سال به شرح جدول 1 می باشد. ]8[

البته لازم به ذکر است که هرچند در آمار ارائه شده در پایگاه اینترنتی شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران مجموع ظرفیت شرکت پتروشیمی شهید تندگویان در حد 807 هزار تن در سال عنوان گردیده است، اما با اجرای پروژه های بهینه سازی فاز 2 ظرفیت سالانه این مجتمع به نزدیک 900 هزار تن در سال افزایش خواهد یافت.

در حال حاضر واحد Poly H این مجموعه به دلیل اجرای پروژه افزایش ظرفیت از مدار تولید خارج بوده و مذاب مورد نیاز جهت تولید خط نخ فیلامنت از واحد Poly G تامین می شود و به همین دلیل ظرفیت نامی تولید چیپس پلی استر نوع نساجی در حال حاضر در مجموع در حدود 1000 تن در روز می باشد که بایستی بررسی شود ظرفیت واقعی تولید در حال حاضر چقدر است ؟

 

جدول 1 – ظرفیت و فنآوری واحدهای مختلف پتروشیمی شهید تندگویان

فاز	خط تولید	تکنولوژی	نوع محصول	ظرفیت اسمی سالیانه (تن)	ظرفیت اسمی روزانه (تن)	ظرفیت جدید پس از اصلاح
فاز اول	Poly A	زیمر آلمان	چیپس بطری	60.000	180	180
	Poly B	زیمر آلمان	چیپس نساجی	117.000	350	350
	Poly C	زیمر آلمان	چیپس نساجی	117.000	350	350
	Poly D	زیمر آلمان	چیپس بطری	117.000	350	350
فاز دوم	Poly F	نوی والسینا	چیپس بطری	132.000	395	480
	Poly G	نوی والسینا	چیپس نساجی	132.000	395	480
	Poly H	نوی والسینا ایتالیا	نخ فیلامنت POY	66.000	200	200
			الیاف استیپل	66.000	200	200
			چیپس نساجی	0	0	80
مجموع ظرفیت				807.000	2.420	2.670

 

مواد اولیه تولید پلیمر پلی اتیلن ترفتالات (PET) عبارتند از: منو اتیلن گلایکول (MEG) و اسید ترفتالیک خالص (PTA) که ماده دومی از پارا زایلین (PX) و اسید استیک تولید می شود.

میزان مصرف منواتیلن گلایکول پتروشیمی شهید تندگویان 290 هزار تن در سال بوده که مهمترین تامین کنندگان این ماده در ایران و ظرفیت سالانه آنها عبارتند از:

پتروشیمی مارون (443)، پتروشیمی مروارید (500)، فرسا شیمی (400) و پتروشیمی شازند اراک (119).

میزان مصرف پارا زایلین پتروشیمی شهید تندگویان 468 هزار تن در سال بوده که مهمترین تامین کنندگان آن در ایران و ظرفیت سالانه آنها عبارتند از:

پتروشیمی بوعلی (400)، پتروشیمی فرآورش بندر امام (180)، پتروشیمی نوری-برزویه (750)، پتروشیمی اصفهان (44).

چیپس پلی استر نوع نساجی (PET-TG) به عنوان ماده اولیه دهها کارخانه تولید نخ فیلامنتی و الیاف استیپل از مواد استراتژیک این صنعت محسوب گردیده و نقش بسیار مهمی در حرکت واحدهای پایین دست نساجی دارد.

این چیپس در انواع مختلفی نظیر نیمه مات (Semi Dull)، فوق براق (Super Bright)، اصلاح شده (MOD)، و ... تولید می شود که هر کدام برای کاربرد خاصی در صنعت نساجی مناسب می باشند.

بر طبق آمار و ارقام منتشر شده توسط کارگروه پایش صنایع نساجی در انجمن صنایع نساجی ایران در حال حاضر 32 شرکت ثبت شده (27 گروه صنعتی) تولیدکننده نخ فیلامنت پلی استر به صورت نیمه آرایش یافته (POY) و کاملاً آرایش یافته (FDY) در ایران به فعالیت مشغول هستند که همگی به چیپس پلی استر به عنوان ماده اولیه نیازمند می باشند (شرکتهای پلی اکریل ایران و پتروشیمی شهید تندگویان که به صورت مستقیم (CP) نخ و الیاف تولید می کنند در این آمار لحاظ نشده اند – البته در شرکت پلی اکریل از هر دو سیستم ریسندگی اکسترودر و ریسندگی مستقیم استفاده می شود).

در این شرکتها در حدود 707 وایندر تولید نخ فیلامنت POY و 250 وایندر تولید نخ فیلامنت FDY، به علاوه 224 وایندر تولید نخ فیلامنت POY در سیستم مستقیم CP در حال کار می باشد که در صورت لحاظ نمودن نخ نمره نهایی 150 دنیر به عنوان متوسط نمره نخ رایج در ایران، بطور متوسط این شرکتها روزانه حداقل به 950 تن چیپس پلی استر به عنوان ماده اولیه نیازمند می باشند. البته لازم به ذکر است که پروانه های بهره برداری صادره از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این بخش بیانگر ظرفیت اسمی در حد 1700 تن در روز می باشد که 70% بیشتر از ظرفیت همگن محاسبه شده برای این واحدها است.

بر طبق آئین نامه های وزارت صنعت، معدن و تجارت در محاسبه ظرفیت پروانه های بهره برداری صنایع ذوب ریسی 333 روز کاری در سال معادل 8000 ساعت یا 11 ماه لحاظ شده است که در عمل با توجه به محدودیتهای روشن و خاموش شدن دستگاههای ذوب ریسی و اجبار آنها به تولید مداوم عملاً این دستگاهها در بیش از 350 روز سال به تولید مشغول می باشند.

هرچند که در دهه اخیر اکثریت واحدهای مذکور با تکنولوژی چین و صرف تامین نیاز داخلی راه اندازی شده اند اما معدودی از این واحدها با بهره گیری از تکنولوژی روز شرکتهای صاحبنامی نظیر: تی ام تی (TMT) ژاپن، بارمگ (Barmag) آلمان و ویبا سیات (VibaSiat) ایتالیا نیز توانسته اند محصولاتی با کیفیت جهانی تولید نمایند که در بازارهای صادراتی نیز قابل عرضه هستند.

لازم به ذکر است که در جدیدترین سرمایه گذاری های صورت گرفته پس از اجرای توافق برجام، 2 واحد بزرگ (به ترتیب تعداد وایندر) با تکنولوژی شرکت تی ام تی (TMT) ژاپن و بارمگ (Barmag) آلمان نیز تا انتهای سال جاری (1397) در استانهای اصفهان و چهارمحال و بختیاری به بهره برداری کامل خواهند رسید، که آمار آنها نیز در ظرفیت ذوب ریسی تولید نخ فیلامنت ایران لحاظ شده است. البته هر دو واحد در گذشته از تکنولوژی چین استفاده می نمودند که در پاسخ به نیازهای رو به رشد بازار پروژه افزایش ظرفیت خود را با استفاده از بالاترین تکنولوژی های موجود در بازار اجرا نمودند تا نه تنها قابلیت صادراتی محصولات خود را ارتقا دهند بلکه به نیازهای کیفی رو به رشد بازار داخلی نیز توجه نمایند.

در کنار واحدهای تولید نخ فیلامنت، شرکتهای تولیدکننده الیاف استیپل نیز از جمله مصرف کنندگان بزرگ چیپس پلی استر در ایران می باشند. به غیر از شرکتهای پلی اکریل اصفهان و پتروشیمی شهید تندگویان که به صورت مستقیم (CP) توانایی تولید الیاف استیپل را دارند، 4 شرکت بخش خصوصی به صورت تخصصی در حوزه تولید الیاف پلی استر استیپل نوع پنبه ای (Cotton Type) از مواد نو جهت تغذیه کارخانجات ریسندگی الیاف کوتاه مشغول به کار هستند که ظرفیت تولید آنها در محدوده 130 هزار تن در سال ( تقریباً 385 تن در روز) می باشد و ماشین آلات همگی آنها چینی می باشد.

در کنار آنها 17 شرکت تولیدکننده الیاف پلی استر استیپل نیز وجود دارند که به صورت اختلاطی از مواد اولیه نو (چیپس) و مواد اولیه بازیافتی (پرک و ...) جهت تولید محصول خود که عبارتند از الیاف تو خالی (Hollow) و پشمی (Wool Type) استفاده می نمایند که ظرفیت پروانه بهره برداری آنها در حدود 267 هزار تن در سال (تقریباً 810 تن در روز) بوده و ماشین آلات آنها نیز از کشور چین تامین شده است. عمده الیاف تولیدی توسط این واحدها به عنوان ماده اولیه در صنایع ریسندگی الیاف بلند، پرکننده مبلمان و کالای خواب و ... مورد استفاده قرار می گیرد.

همچنین 21 شرکت نیز دارای خطوط تولید الیاف پلی استر استیپل صرفاً با استفاده از مواد بازیافتی (پرک و ...) می باشند که ظرفیت پروانه بهره برداری آنها در حدود 178 هزار تن در سال (540 تن در روز) بوده و با ماشین آلات عمدتاً کره ای و بعضاً ایرانی اقدام به تولید می نمایند و محصول تولیدی آنها به نام الیاف بی بافت یا سالید (Solid) عمدتاً در تولید موکت، لایه عایق رطوبتی و منسوجات بی بافت مورد استفاده قرار می گیرد.

حال اگر بطور فرضی 50% ظرفیت واحدهای تولید الیاف استیپل نو و بازیافتی را به مصرف کنندگان چیپس نساجی اختصاص دهیم (بدون محاسبه شرکتهای صرفاً بازیافتی)، با احتساب 4 شرکتی که انحصاراً الیاف پلی استر استیپل از مواد نو (Virgin) تولید می نمایند مشخص می شود که صنعت تولید الیاف پلی استر استیپل ایران به طور متوسط روزانه 790 تن چیپس پلی استر نیازمند می باشد.

بدین ترتیب مجموع نیاز به چیپس پلی استر براساس پروانه های بهره برداری صادره در بخش تولید نخ فیلامنت و الیاف استیپل پلی استر ایران در حدود 2490 تن در روز می باشد.

مشخصاً با لحاظ نمودن ظرفیت اسمی تولید چیپس پلی استر نساجی پتروشیمی شهید تندگویان در حد 1000 تن در روز اختلاف قابل توجهی بین نیاز کشور به این مواد و ظرفیت عملی تولید و تامین آن توسط پتروشیمی شهید تندگویان مشاهده می شود که نیازمند برنامه ریزی دقیق و آینده نگری جهت رفع این نیاز می باشد.

البته لازم به ذکر است که در حال حاضر میزان عرضه هفتگی چیپس پلی استر در بورس کالا بسیار کمتر از ظرفیت اسمی پتروشیمی شهید تندگویان (7000 تن در هفته) بوده که منجر شده یا واحدهای پایین دستی با ظرفیتی کمتر از ظرفیت نامی به کار مشغول باشند و یا اقدام به واردات چیپس پلی استر نمایند.

در جدول 2 به عنوان نمونه میزان عرضه و تقاضای چیپس پلی استر در طی 9 ماه گذشته (ابتدای فروردین – انتهای آذر) که بازار مواد پلیمری با بحرانهایی نظیر افزایش ناگهانی نرخ ارز و برداشته شدن سقف رقابت مواجه گردید درج شده است.

با توجه عرضه چیپس پلی استر در سه شنبه هر هفته، مبنای شمارش هفته های این جدول از سه شنبه اول هر ماه لحاظ شده است. همانگونه که از این جدول مشخص است در طی 9 ماه ابتدای سال جاری در مقابل تقاضای 585 هزار تنی چیپس پلی استر نوع نساجی تنها 173 هزار تن مواد توسط پتروشیمی شهید تندگویان عرضه شده است که نسبت میزان عرضه به تقاضا کمتر از یک به سه می باشد. به عبارت دیگر در مقابل تقاضای هفتگی متوسط 15300 تنی در بازار میزان عرضه متوسط پتورشیمی در حد 5000 تن وبده است. البته مشابه این موضوع در خصوص چیپس پلی استر نوع بطری با شرایط بحرانی تر نیز مشاهده می شود که در این گزارش به جزئیات آن پرداخته نشده است.

با توجه به جدول ظرفیت اسمی پتروشیمی شهید تندگویان متوسط ظرفیت اسمی تولید 9 ماهه این شرکت برای چیپس پلی استر نوع نساجی تقریباً بایستی برابر با 275 هزار تن باشد که حاکی از اختلاف 100 هزار تنی عرضه چیپس پلی استر توسط این مجموعه نسبت به ظرفیت اسمی آن می باشد.

البته یکی از مسائل بحث برانگیز در این بخش قراردادهای عرضه مستقیم پتروشیمی شهید تندگویان با تعدادی از واحدهای بخش خصوصی است که منجر به ایجاد اختلافاتی بین شرکتهای حاضر در بازار گردیده و بایستی این موضوع به نحوی شفاف سازی شود (آمار عرضه قراردادی نیز در بطن آمار جدول 2 قرار دارد).

از سویی شرکت پتروشیمی شهید تندگویان موظف بوده که همیشه کف عرضه خود در بورس را که به میزان 3500 تن در هفته مشخص شده است را رعایت نماید که آمار جدول 2 حاکی از  از آن است که متوسط عرضه 40 هفته ابتدایی سال جاری توسط این شرکت (شامل قراردادها) در حد متوسط 5000 تن بوده و بیشتر از میزان تعهد بوده است.

 

جدول 2 – مقایسه میزان عرضه و تقاضا چیپس پلی استر در بورس کالا

تاریخ عرضه	میزان عرضه (تن)	میزان تقاضا (تن)	حجم معامله (تن)
هفته اول فروردین	0	0	0
هفته دوم فروردین	5544	2992	2992
هفته سوم فروردین	4048	3256	2750
هفته چهارم فروردین	4862	6666	4048
هفته پنجم فروردین	5016	4400	132
هفته اول اردیبهشت	5016	10813	5016
هفته دوم اردیبهشت	4290	9933	4290
هفته سوم اردیبهشت	4972	5137	3883
هفته چهارم اردیبهشت	5170	5214	4675
هفته پنجم اردیبهشت	4648	7502	4268
هفته اول خرداد	5192	6512	5192
هفته دوم خرداد	5786	10516	5764
هفته سوم خرداد	5104	10604	4312
هفته چهارم خرداد	5885	9944	5852
هفته پنجم خرداد	6611	10637	5929
هفته اول تیر	6435	22792	6435
هفته دوم تیر	5511	33550	5500
هفته سوم تیر	5918	34155	5918
هفته چهارم تیر	6039	31955	6039
هفته اول مرداد	6050	52778	6050
هفته دوم مرداد	5940	49016	5940
هفته سوم مرداد	6193	46761	6193
هفته چهارم مرداد	4587	42350	4587
هفته پنجم مرداد	5819	39941	5819
هفته اول شهریور	5500	16676	5467
هفته دوم شهریور	5016	9922	4499
هفته سوم شهریور	4433	8756	4433
هفته چهارم شهریور	4708	7337	4708
هفته اول مهر	3487	11935	3487
هفته دوم مهر	4763	10791	4763
هفته سوم مهر	4625	10420	4625
هفته چهارم مهر	4609	7205	4609
هفته اول آبان	4818	8932	4818
هفته دوم آبان	5764	8844	5764
هفته سوم آبان	4235	7678	4136
هفته چهارم آبان	4554	9372	4510
هفته پنجم آبان	4026	9251	3828
هفته اول آذر	4202	7821	4290
هفته دوم آذر	3520	7953	3443
هفته سوم آذر	4026	6413	4026
هفته چهارم آذر	4026	5654	4026
جمع کل	200986	612384	187016

 

 

شکل 8 – نمودار مقایسه میزان عرضه و تقاضای چیپس پلی استر نساجی – (فروردین-آذر 1397)

در شکل 8 اعداد مندرج در جدول 2 در قالب نموداری و شماتیک، مقایسه ای بین میزان عرضه و تقاضای چیپس پلی استر نساجی در طی 9 ماه گذشته را نشان می دهد. همانگونه که از این شکل مشخص است ماههای تیر و مرداد بحرانی ترین ماههای سال بوده اند که در طی این 2 ماه علاوه بر مصرف کنندگان قبلی و حقیقی، بسیاری از واحدهایی که به هر دلیلی در سامانه بهین یاب مجاز به خرید چپیس پلی استر نساجی بوده اند (نظیر واحدهای تولیدکننده الیاف استیپل 100% بازیافتی و ...) و یا واحدهایی که کمتر از ظرفیت نامی خود تولید می نمودند و یا واحدهایی که پروانه بهره برداری آنها بیشتر از ظرفیت واقعی تولید آنها بوده است، به سمت خرید و انبارش چیپس پلی استر هجوم آوردند، به گونه ای که در این مدت شاهد ثبت تقاضای بیش از 10 برابری نسبت به عرضه هستیم.

در صورتیکه آمار 2 ماهه مذکور (10 هفته) را از جدول مقایسه آماری حذف نماییم متوجه می شویم که در طی 7 ماه فروردین، اردیبهشت، خرداد، شهریور، مهر، آبان و آذر در مقابل تقاضای 242 هزار تنی چیپس پلی استر نوع نساجی تقریباً 143 هزار تن مواد توسط پتروشیمی شهید تندگویان عرضه شده است. به عبارت دیگر در طی هفته های عادی بازار، شرکتهای نساجی تقاضای خرید متوسط در حدود 8080 تن چیپس پلی استر داشته اند که شرکت پتروشیمی تندگویان بطور متوسط در بازه زمانی مذکور 4766 تن در هفته چیپس به بازار عرضه نموده است.

با توجه به این فرضیات احتمالاً در صورتیکه شرکت پتروشیمی شهید تندگویان بتواند طی چند هفته متوالی میزان عرضه خود را تا حد 7000 تن افزایش دهد (که البته این عدد با ظرفیت نامی اعلامی پتروشیمی شهید تندگویان در شرایط فعلی کاملاً در تطابق است)، التهاب موجود در بازار برطرف شده و در ضمن پاسخگویی به نیازهای تجمیع شده مشتریان میزان رقابت قیمتی آنها در بورس نیز کاسته شده و صنایع پایین دستی می توانند با قیمت رقابتی نسبت به تامین مواد خود اقدام نمایند.

 

همانگونه که گفته شد، چیپس پلی استر نوع نساجی در انواع مختلفی عرضه می شود که 5 نوع اصلی آن که توسط پتروشیمی شهید تندگویان به صورت منظم تولید می شود عبارتند از:

• چیپس نیمه مات TG 641 - SD
• چیپس نیمه مات TG 645 - SD
• چیپس فوق براق TG 641 - SB
• چیپس فوق براق TG 645 – SB
• چیپس اصلاح شده TG 641 - MOD

در خصوص چیپس پلی استر نوع بطری نیز مهمترین انواع عرضه شده توسط پتروشیمی شهید تندگویان عبارتند از: چیپس BG731، BG732، BG735، BG781، BG785، BG821، BG825، BG841 و BG845

علاوه بر این پتروشیمی شهید تندگویان به صورت محدودی نیز چیپس پلی استر نوع فیلم با کد FG641 نیز عرضه می نماید.

در سه بخش مجزا از جدول 3 نسبت بین میزان عرضه و تقاضای چیپس های پلی استر نوع نساجی (TG)، نوع بطری (BG) و نوع فیلم در دو سال 1396 و 1397 درج گردیده است. البته به جهت سهولت مقایسه ستونی نیز به عنوان 9 ماهه ابتدایی سال 96 مشخص شده است که مقایسه آنرا با زمان مشابه در سال 1397 تسهیل می نماید.

 

جدول 3 – مقایسه میزان عرضه و تقاضای انواع مختلف چیپس پلی استر نوع نساجی در سال 1396 و 1397

	عرضه در سال 96	تقاضا در سال 1396	عرضه در 9 ماهه ابتدای 96	تقاضا در 9 ماهه ابتدای 96	عرضه در 9 ماهه ابتدای 97	تقاضا در 9 ماهه ابتدای 97
TG641-SB	53.020	33.836	44.858	25.102	37.583	138.958
TG645-SB	54.560	18.942	49.852	11.737	19.723	43.472
TG641-SD	70.697	60.874	67.903	57.794	8.470	24.068
TG645-SD	118.206	114.103	92.950	90.970	67.457	232.556
TG641-MOD	31.801	27.841	7.315	9.075	66.587	172.670
TG645-MOD	308	836	0	0	506	0
TG641-HOM	6.408	756	5.764	330	55	55
جمع کل (تن)	335.000	257.188	268.642	195.008	200.986	612.384

 

جدول 3 – مقایسه میزان عرضه و تقاضای انواع مختلف چیپس پلی استر نوع بطری در سال 1396 و 1397

	عرضه در سال 96	تقاضا در سال 1396	عرضه در 9 ماهه ابتدای 96	تقاضا در 9 ماهه ابتدای 96	عرضه در 9 ماهه ابتدای 97	تقاضا در 9 ماهه ابتدای 97
BG 731	2.123	9.603	1.122	4.466	1.694	7.964
BG 732	2.442	16.170	1.859	10.527	1.551	5.291
BG 735	440	1.023	440	1.023
BG 781	103.235	394.009	81.389	347.721	79.015	323.282
BG 785	36.960	89.892	28.127	72.061	15.653	76.230
BG 821	79.717	164.109	60.852	143.286	59.707	187.077
BG 825	43.923	102.993	33.913	83.094	26.289	91.194
BG 841	3.740	4.279	3.432	3.971	627	1.166
BG 845	4.972	5.478	4.840	4.917	1.606	4.906
جمع کل (تن)	277.552	787.556	215.974	671.066	186.142	697.110

 

جدول 3 – مقایسه میزان عرضه و تقاضای انواع مختلف چیپس پلی استر نوع فیلم در سال 1396 و 1397

	عرضه در سال 96	تقاضا در سال 1396	عرضه در 9 ماهه ابتدای 96	تقاضا در 9 ماهه ابتدای 96	عرضه در 9 ماهه ابتدای 97	تقاضا در 9 ماهه ابتدای 97
FG 641	7.194	7.194	-	-	8.107	8.107
جمع کل انواع مختلف چیپس نساجی، بطری و فیلم	619.746	1.051.938	484.616	866.074	386.523	1.308.889

 

همانگونه که از آمار و ارقام مندرج در جدول 3 مشخص است در سال 1396 میزان عرضه چیپس پلی استر نوع نساجی درحدود 78 هزار تن بیشتر از میزان تقاضا بوده است که قاعدتاً بایستی منجر به ایجاد رسوبی در انبارهای شرکت پتروشیمی شهید تندگویان گردد که البته با توجه به آمارهای صادرات چیپس پلی استر نوع نساجی مندرج در جدول شماره 8 که نشان دهنده صادراتی در حدود 85 هزار تن از ایران به مقاصدی نظیر کشور هندوستان است، مشخص می شود که کلیه این اضافه عرضه از ایران صادر گردیده است.

اما در همین بازه زمانی شرکتهای نساجی اقدام به واردات 56 هزار تن چیپس پلی استر نوع نساجی نیز نموده اند.

مقایسه آمار عرضه پتروشیمی شهید تندگویان در 9 ماهه ابتدای سال 1396 (268.642) و 9 ماهه ابتدای سال 1397 (200.986) حاکی از آن است که عرضه پتروشیمی در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته در حدود 68 هزار تن کمتر بوده است (بطور متوسط در هر هفته 1700 تن کمتر بوده است) که احتمالاً این مساله نیز به التهاب بازار شدت داده است.

 

مقایسه آمار عرضه و تقاضای چیپس پلی استر نوع بطری نیز حاکی از آن است که میزان تقاضای این چیپس نیز بیش از 3 برابر میزان عرضه آن می باشد. البته در سال گذشته نیز اختلاف فاحشی بین میزان عرضه و تقاضای این نوع چیپس وجود داشته و این موضوع در سال جاری نیز تکرار شده است. البته نکته بسیار عجیب صادرات 19 هزار تنی چیپس بطری در مقابل واردات 32 هزار تنی آن می باشد که جای تامل دارد (جداول 4 و 8).

شایان ذکر است که در سال گذشته میزان عرضه چیپس پلی استر در 9 ماه ابتدایی سال نسبت به همین بازه زمانی در سال جاری در حدود 30 هزار تن بیشتر بوده است و بایستی شرکت پتروشیمی برنامه ای اجرا نماید تا حتی الامکان این اختلاف را کاهش دهد.

در مجموع سال گذشته برای انواع مختلف چیپس پلیمری بیش از یک میلیون تقاضا وجود داشته است که تقریباً به 60% آن توسط شرکت پتروشیمی پاسخ داده شده است.

مقایسه آمارهای مندرج در جداول عرضه و تقاضا (جدول 3) و آمارهای جداول میزان واردات و صادرات (جدول 4 و 8) حاکی از آن است که یکی از راهکاری کاهش بحران می تواند ممنوع نمودن صادرات چیپس و آزاد نمودن واردات آن به جهت تنظیم نمودن عرضه و تقاضای بازار باشد تا بدین ترتیب بحران ناشی از کمبود مواد اولیه به زیرشاخه ها آن سرایت ننماید.

لازم به ذکر است که برطبق آمار جدول 4 بیش از 70 هزار تن انواع مختلف نخ پلی استری در سال 1396 به ایران وارد شده است که باتوجه به فعال سازی ظرفیت های نصب شده در ایران به راحتی می توان این میزان نخ را داخل کشور تولید نمود و از واردات آن بی نیاز شد.

 

شکل 9 – نمودار تغییر قیمت چیپس پلی استر نوع TG645-SD در 9 ماهه ابتدای سال 1397

 

با توجه به اینکه بیشترین عرضه و تقاضا از بین انواع مختلف مربوط به چیپس نوع TG645-SD می باشد، نمودار قیمت این ماده به عنوان یک مبنای کلی در شکل 9 نشان داده شده است.

همانگونه که در این نمودار نیز مشخص است از انتهای شهریور ماه که سقف رقابت از معاملات این کالا برداشته شد و قانون قیمت پایه مساوی قیمت میانگین معامله در 4 هفته گذشته اجرایی گشت، به یکباره مواد اولیه پلیمری با جهش ناگهانی قیمت در حد 3 برابر مواجه شدند و قیمت معامله چیپس در بورس کالا از محدوده 5 هزار تومان به حد 16 هزار تومان نیز رسید که پس از مدتی در محدوده تقریبی 14 هزار تومان تثبیت گردید.

این مساله از یک سو در واحدهای ذوب ریسی مسائل از قبیل عدم توانایی تامین سرمایه در گردش را ایجاد نمود و از سوی دیگر با انتقال این افزایش قیمت به واحدهای پایین دستی بافندگی که معمولاً در حد کوچک بوده و از توان مالی بالایی برخوردار نیستند سبب گردید که بسیاری از آنها متوقف گردند و مسائلی در خصوص بازار پارچه را ایجاد نمود.

البته این افزایش قیمت سبب گردید تا حجم زیادی از تقاضای کاذب بازار بورس نیز کاهش یافته و میزان تقاضا به زیر 10 هزار تن در هفته کاهش یابد.

شایان ذکر است که علاوه بر چیپس پلی استر نساجی که دارای ویسکوزیته ذاتی (IV) در محدوده 0.64 می باشد، در تعدادی از کاربردهای نساجی نیازمند استفاده از چیپس با ویسکوزیته بالاتر نظیر 0.78 و 0.82 می باشیم که در گستره محصولات پتروشیمی شهید تندگویان این محصولات در گروه چیپس نوع بطری طبقه بندی می شوند.

در کنار تولیدکنندگان نخهای فیلامنتی و الیاف استیپل پلی استری، با توجه به ورود پلی استر در صنعت فرش ماشینی در طی چند سال اخیر تولیدکنندگان نخ فیلامنت BCF که محصول آنها به صورت خاص جهت استفاده در صنایع تولید فرش ماشینی و موکت تافتینگ مورد استفاده قرار می گیرد و در گذشته عمدتاً مصرف کننده گرانول پلی پروپیلن بودند نیز به سمت سرمایه گذاری جدید در حوزه ماشین آلات تولید نخ BCF پلی استر از کشورهای سوئیس و ایتالیا حرکت نمودند. با توجه به اینکه در این حوزه به دلیل تامین ویژگی های خاص ارتجاعیت و جهندگی نخ نیازمند به چیپس پلی استر با ویسکوزیته بالاتر می باشیم به ناچار این شرکتها از چیپس پلی استر نوع بطری برای تولید نخ BCF پلی استر استفاده می نمایند که در آمار فوق ظرفیت آنها لحاظ نشده است.

علاوه بر این تولیدکنندگان الیاف توخالی (Hollow) نیز گاهاً به جهت افزایش کیفیت ارتجاعیت محصول خود ناچار به استفاده ترکیبی از چیپس پلی استر با ویسکوزیته بالاتر یا همان چیپس پلی استر نوع بطری می باشند و به همین دلیل ظرفیت مصرف آنها را نیز بایستی در حوزه چیپس پلی استر بطری لحاظ نمود.

 

صادرات و واردات چیپس، الیاف و نخ پلی استر

 

متاسفانه در خصوص ظرفیت های مندرج در پروانه های بهره برداری صادره ابهامات زیادی وجود دارد که استناد صرف به این آمار و ارقام را مشکل می سازد. به همین دلیل در کنار آن بایستی به سایر منابع آماری نظیر سایت گمرک نیز مراجعه نمود.

آمار ورودی و خروجی گمرکات یکی از آمارهایی است که جهت ارزیابی وضعیت کلی زنجیره پلی استر در ایران می تواند مفید واقع شود، هرچند که در این بخش نیز معضلاتی از قبیل قاچاق، کم اظهاری، اظهار کالا با کدهای تعرفه متفرقه و ... نیز وجود دارد که مانع از حصول یک نتیجه قطعی می شود، اما بررسی کلی آمار و ارقام واردات و صادرات در طی چند سال می تواند روند کلی وضعیت را مشخص سازد.

بدین منظور تعدادی از کد تعرفه های مربوط به چیپس پلی اتیلن ترفتالات (نوع نساجی، نوع بطری و سایر انواع)، انواع الیاف پلی استر استیپل در حالتهای مختلف، نخ پلی استر به صورت فیلامنت و ریسیده شده در حالتهای مختلف انتخاب شدند و آمار واردات و صادارت آنها در طی 5 سال گذشته از بخش آمار پایگاه اینترنتی گمرک جمهوری اسلامی ایران استخراج و در جداول مرتبط درج گردیدند.

در این جداول به ترتیب اطلاعات واردات ذیل درج شده است: میزان وزنی واردات کالاهای منتخب پلی استری (جدول 4)، میزان ارزش واردات کالاهای منتخب پلی استری (جدول 5)، کشور مبدا واردات کالاهای منتخب پلی استری (جدول 6) و گمرکهای واردات کالاهای منتخب پلی استری (جدول 7).

به همین ترتیب اطلاعات صادرات نیز به صورت ذیل درج شده است: میزان وزنی صادرات کالاهای منتخب پلی استری (جدول 8)، میزان ارزش صادرات کالاهای منتخب پلی استری (جدول 9)، کشورهای مقصد صادرات کالاهای منتخب پلی استری (جدول 10) و گمرکهای صادرات (شهر) کالاهای منتخب پلی استری (جدول 11)

همانگونه که در جدول 4 مشخص است در طی 5 سال گذشته میزان واردات کالاهای منتخب پلی استری بطور متوسط عددی در محدوده 100 الی 200 هزار تن در سال بوده است که در این بین در سالهای اخیر بیشترین سهم مربوط به واردات چیپس پلی استر نساجی و همچنین نخ پلی استر یک لا FDY بوده است که در مجموع این 2 کالا بیش از 50% سهم واردات کل کالاهای پلی استر مندرج در جدول را شامل شده اند.

برای واردات کالاهای مذکور هر ساله مبلغی بیش از 200 میلیون دلار صرف می شود که با میانگین گیری کل واردات 5 سال گذشته به صورت ارزشی و وزنی متوجه می شویم که بطور متوسط برای واردات هر کیلو کالای پلی استری مندرج در این جدول رقمی معادل 1.385 دلار ارز از کشور خارج شده است.

بر طبق اطلاعات مندرج در جدول 6 و 7 مشخصاً بزرگترین شریک تجاری ایران در این حوزه کشور چین بوده و اکثر میزان واردات ایران یا به صورت مستقیم از این کشور و یا به صورت غیرمستقیم از امارات بوده است.

بررسی آمار و ارقام مندرج در جداول 8 و 9 حاکی از آن است که میزان صادرات گروه کالایی منتخب پلی استر در کلیه سالها کمتر از میزان واردات بوده و حتی در بعضی مواقع نظیر سال 1395 این میزان در حد 40% از کل واردات نیز کمتر گشته است که حاکی از سنگینی کفه واردات کالاهای منتخب پلی استری نسبت به صادرات آنها دارد. با میانگین گیری کل صادرات 5 سال گذشته به صورت ارزشی و وزنی متوجه می شویم که بطور متوسط برای صادرات هر کیلو کالای پلی استری مندرج در این جدول رقمی معادل 1.326 دلار ارز به کشور وارد شده است که این رقم هماهنگی مناسبی با ارزش دلاری کالاهای وارداتی مشابه دارد.

یکی از نکات بسیار جالب توجه در این جدول حجم بالای صادرات چیپس پلی استر نساجی می باشد. هرچند که در طی چند سال گذشته میزان سرمایه گذاری در صنعت ذوب ریسی افزایش یافته و تقاضا برای این ماده اولیه نیز متناسب با آن رشد داشته است، اما میزان صادرات چیپس پلی استر نساجی نیز روند رو به رشدی داشته به گونه ای که در طی 5 سال گذشته سهم چیپس پلی استر از کل صادرات کالاهای منتخب نساجی از 23 % به 58 % نیز افزایش یافته است که روند مطلوبی نبوده و بایستی با سیاست گذاری صحیح حتی الامکان از خام فروشی مواد اولیه جلوگیری و ضمن تامین نیاز واحدهای داخلی به ایجاد ارزش افزوده بیشتر کمک نمود.

نمودار سهم کشورهای واردکننده چیپس پلی استر ایران که در شکل 10 نیز نشان داده شده اسیت به نوع دیگری تائید کننده این مطلب می باشد. همانگونه که در این شکل نیز مشخص است 80 % صادرات چیپس پلی استر نساجی ایران به هندوستان و 8 % آن به تایلند بوده است که خود این کشورها از بزرگترین صادرکنندگان نخ پلی استر دنیا می باشند. کاملاً مشخص است با اعمال استراتژی بهتر می توان این میزان چیپس را در داخل ایران به نخ و یا حتی منسوج تبدیل نمود و محصول آنرا با ارزش افزوده بالاتر به کشورهای دیگر صادر کرد.

در خصوص موضوع صادرات چیپس پلی استر بطری موضوع کاملاً متفاوت بوده و همانگونه که در نمودار شکل 11 نیز نشان داده شده است کشور عراق با سهم 52 % و پس از آن کشور ترکمنستان با 18 % بزرگترین خریداران این محصول می باشند.

از نکات دیگر قابل توجه در این حوزه سهم تقریباً 30 درصدی (متوسط دوره 5 ساله) صادرات الیاف پلی استر به صورت استیپل و یا دسته تاو می باشد. در مورد این بخش نیز بایستی توجه داشت که این میزان صادرات نیز عمدتاً مربوط به الیاف بازیافتی بوده که در تهیه و تولید آنها از ضایعات بطری استفاده شده است.

مشخصاً با لحاظ نمودن این دو نمونه کالای صادراتی، مشخص می گردد که سهم صادرات سایر کالاهای پلی استری در محدوده 10 % بوده و بازار صنعت نساجی کشور با توجه به آمار تولید داخلی و واردات (قانونی و مشخص در گمرک) وابستگی بسیاری به این ماده اولیه دارد.

نمودارهای مندرج در شکل 12 الی 14 نیز حاکی از آن است هرچند میزان صادرات نخ پلی استر ایران در کلیه حالتهای آن اعم از POY – FDY – DTY بسیار کم و ناچیز می باشد اما همین مقدار کم نیز عمدتاً به کشور همسایه ترکیه ارسال شده است.

لازم به ذکر است که در سال جاری به دلیل نوسانات نرخ ارز و جذابیت صادرات کالاهای پایین دستی پتروشیمی (مخصوصاً پلی استر) پیش بینی می شود که در 6 ماهه ابتدای سال جاری آمار صادرات رشد بسیار یافته باشد، اما با توجه به اینکه آمار تفکیکی گمرک جهت بازه زمانی مذکور در سال آینده منتشر می شود لذا در حال حاضر نمی توان به صورت کمی در خصوص آن اظهار نظر نمود.

جدول 4 - میزان واردات (وزن) کالاهای منتخب پلی استری (چیپس، الیاف و نخ)

 

کد تعرفه	شرح کالا	وزن (تن)
		1392	1393	1394	1395	1396
6010-3907	پلی اتیلن ترفتالات – نساجی (جمع با 6090)	3.468	5.722	9.084	66.398	55.995
6020-3907	پلی اتیلن ترفتالات - بطری	21.318	39.673	15.555	43.362	32.247
6090-3907	پلی اتیلن ترفتالات – سایر (جمع با 6990)	4.688	2.936	2.674	11.964	6.289
1000-5401	نخ دوخت از رشته های سنتتیک	1.575	1.756	1.713	2.694	2.196
2000-5401	نخ دوخت از رشته های مصنوعی	2.615	2.163	1.509	2.314	1.847
2000-5402	نخ بسیار مقاوم از پلی استرها	2.489	3.986	2.921	5.349	7.373
3300-5402	نخ تکسچره از پلی استرها	402	621	1.571	5.550	5.430
4600-5402	نخ یک لا از پلی استر حدوداً جهت دار شده (POY)	10.841	5.496	2.502	2.118	2.391
4700-5402	ساير نخ ها يك لا از پلي استرها با حداكثر 50 دور در متر، غير از نخ دوخت (FDY)	27.941	27.848	17.454	26.583	43.671
5200-5402	سایر نخ ها يک لا از پلي استرها، با بيش از 50 دور در متر، غير از نخ دوخت	517	922	757	1.281	446
6200-5402	سایر نخها چند لا يا کابله آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	783	566	394	1.802	2.048
2000-5501	دسته الياف از رشته هاي سنتتيک، از پلي استرها	3.641	2.243	2.622	2.880	3.725
2000-5503	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي نشده، شانه نزده يا براي نخ ريسي عمل آوري نشده	21.232	29.241	11.504	20.169	9.545
2000-5506	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي شده، شانه زده يا براي نخ ريسي عمل آوري شده	789	214	315	539	497
2100-5509	نخ يک لا، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، از پلي ا ستر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	15.746	17.732	16.082	23.058	13.671
2200-5509	نخ چندلا يا کابله، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، پلي استر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	433	533	426	440	296
جمع کل		118.478	141.652	87.083	216.501	187.667

 

جدول 5 - میزان واردات (ارزش) کالاهای منتخب پلی استری (چیپس، الیاف و نخ)

 

کد تعرفه	شرح کالا	ارزش (1000 دلار)
		1392	1393	1394	1395	1396
6010-3907	پلی اتیلن ترفتالات – نساجی (جمع با 6090)	5.149	6.569	8.655	60.894	57.727
6020-3907	پلی اتیلن ترفتالات - بطری	34.679	54.161	16.832	39.794	34.447
6090-3907	پلی اتیلن ترفتالات - سایر (جمع با 6990)	7.309	4.809	3.062	13.652	6.577
1000-5401	نخ دوخت از رشته های سنتتیک	2.648	2.898	2.730	3.913	3.372
2000-5401	نخ دوخت از رشته های مصنوعی	3.940	3.406	2.347	3.481	3.032
2000-5402	نخ بسیار مقاوم از پلی استرها	6.153	8.649	5.102	3.481	13.206
3300-5402	نخ تکسچره از پلی استرها	956	1.260	1.941	6.083	6.054
4600-5402	نخ یک لا از پلی استر حدوداً جهت دار شده (POY)	21.895	10.504	3.577	2.359	3.126
4700-5402	ساير نخ ها يك لا از پلي استرها با حداكثر 50 دور در متر، غير از نخ دوخت (FDY)	60.476	53.890	23.194	30.007	48.490
5200-5402	سایر نخ ها يک لا از پلي استرها، با بيش از 50 دور در متر، غير از نخ دوخت	1.365	2.480	1.095	1.743	794
6200-5402	سایر نخها چند لا يا کابله آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1.854	1.380	1.062	3.263	2.768
2000-5501	دسته الياف از رشته هاي سنتتيک، از پلي استرها	8.607	5.178	5.163	4.760	7.562
2000-5503	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي نشده، شانه نزده يا براي نخ ريسي عمل آوري نشده	37.464	46.404	12.607	21.117	11.200
2000-5506	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي شده، شانه زده يا براي نخ ريسي عمل آوري شده	1.615	620	654	1.144	1.272
2100-5509	نخ يک لا، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، از پلي ا ستر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	37.448	38.877	26.287	32.104	20.657
2200-5509	نخ چندلا يا کابله، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، پلي استر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1.219	1.636	840	836	536
جمع کل		232.777	242.721	115.148	228.631	220.820

 

جدول 6 - مبدا واردات (کشور) کالاهای منتخب پلی استری (چیپس، الیاف و نخ)

 

کد تعرفه	شرح کالا	کشورهای مبدا به ترتیب میزان در سال 1396
6010-3907	پلی اتیلن ترفتالات - نساجی	1-امارات، 2-چین
6020-3907	پلی اتیلن ترفتالات - بطری	1-امارات، 2-چین، 3-ایتالیا
6090-3907	پلی اتیلن ترفتالات - سایر	1-امارات، 2-چین، 3-آلمان
1000-5401	نخ دوخت از رشته های سنتتیک	1-چین، 2-امارات، 3-ایتالیا، 4-آلمان
2000-5401	نخ دوخت از رشته های مصنوعی	1-چین، 2-ایتالیا، 3-آلمان، 4-امارات
2000-5402	نخ بسیار مقاوم از پلی استرها	1-چین، 2-آلمان
3300-5402	نخ تکسچره از پلی استرها	1-چین، 2-امارات، 3-اسپانیا
4600-5402	نخ یک لا از پلی استر حدوداً جهت دار شده (POY)	1-چین، 2-اسپانیا
4700-5402	ساير نخ ها يك لا از پلي استرها با حداكثر 50 دور در متر، غير از نخ دوخت (FDY)	1-چین، 2-امارات، 3-ژاپن
5200-5402	سایر نخ ها يک لا از پلي استرها، با بيش از 50 دور در متر، غير از نخ دوخت	1-چین
6200-5402	سایر نخها چند لا يا کابله آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1-چین، 2-اندونزی، 3-امارات، 4-ایتالیا
2000-5501	دسته الياف از رشته هاي سنتتيک، از پلي استرها	1-آلمان، 2-چین
2000-5503	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي نشده، شانه نزده يا براي نخ ريسي عمل آوري نشده	1-امارات، 2-چین
2000-5506	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي شده، شانه زده يا براي نخ ريسي عمل آوري شده	1-آلمان، 2-چین
2100-5509	نخ يک لا، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، از پلي ا ستر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1-چین، 2-اندونزی، 3-آلمان
2200-5509	نخ چندلا يا کابله، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، پلي استر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1-چین

 

جدول 7 - گمرکهای واردات (شهر) کالاهای منتخب پلی استری (چیپس، الیاف و نخ)

 

کد تعرفه	شرح کالا	گمرک ورودی به ترتیب میزان در سال 1396
6010-3907	پلی اتیلن ترفتالات - نساجی	1-شهید رجایی
6020-3907	پلی اتیلن ترفتالات - بطری	1-شهید رجایی، 2-مشهد، 3-منطقه ویژه یزد
6090-3907	پلی اتیلن ترفتالات - سایر	1-شهید رجایی، 2-فرودگاه امام خمینی
1000-5401	نخ دوخت از رشته های سنتتیک	1-بندر امام خمینی، 2-منطقه آزاد اروند، 3-شهید رجایی، 4-گناوه، 5-ساوه، 6-بوشهر، 7-فرودگاه امام خمینی
2000-5401	نخ دوخت از رشته های مصنوعی	1-بوشهر، 2-منطقه آزاد اروند، 3-منطقه ویژه پیام، 4-شهید رجایی، 5-سهلان، 6-فرودگاه امام، 7-اصفهان، 8-بندر ریگ
2000-5402	نخ بسیار مقاوم از پلی استرها	1-شهید رجایی، 2-زنجان، 3-همدان، 4-منطقه آزاد اروند، 5-تهران، 6-سهلان، 7-فرودگاه
3300-5402	نخ تکسچره از پلی استرها	1-شهید رجایی، 2-منطقه آزاد اروند، 3-بوشهر، 4-سجافی، 5-گناوه، 6-اصفهان، 7-فرودگاه امام خمینی
4600-5402	نخ یک لا از پلی استر حدوداً جهت دار شده (POY)	1-شهید رجایی، 2-اصفهان، 3-بوشهر، 4-فرودگاه امام خمینی
4700-5402	ساير نخ ها يك لا از پلي استرها با حداكثر 50 دور در متر، غير از نخ دوخت (FDY)	1-شهید رجایی، 2-یزد، 3-منطقه ویژه یزد، 3-بوشهر، 4-منطقه آزاد اروند، 5-سمنان
5200-5402	سایر نخ ها يک لا از پلي استرها، با بيش از 50 دور در متر، غير از نخ دوخت	1-شهید رجایی، 2-بوشهر، 3-زنجان، 4-منطقه آزاد اروند، 5-فرودگاه امام خمینی
6200-5402	سایر نخها چند لا يا کابله آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1-سهلان، 2-منطقه آزاد اروند، 3-بوشهر، 4-شهید رجایی، 5-گناوه، 6-تهران، 7-فرودگاه امام خمینی
2000-5501	دسته الياف از رشته هاي سنتتيک، از پلي استرها	1-شهید رجایی، 2-تهران، 3-فرودگاه امام خمینی
2000-5503	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي نشده، شانه نزده يا براي نخ ريسي عمل آوري نشده	1-شهید رجایی، 2-منطقه آزاد اروند، 3-بوشهر، 4-فرودگاه امام خمینی
2000-5506	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي شده، شانه زده يا براي نخ ريسي عمل آوري شده	1-شهید رجایی
2100-5509	نخ يک لا، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، از پلي ا ستر، آماده نشده براي خرده فروشي	1-شهید رجایی، 2-منطقه ویژه اقتصادی یزد، 3-فرودگاه امام خمینی
2200-5509	نخ چندلا يا کابله، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، پلي استر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1-شهید رجایی، 2-منطقه آزاد اروند، 3- بوشهر

 

جدول 8 - میزان صادرات (وزن) کالاهای منتخب پلی استری (چیپس، الیاف و نخ)

 

کد تعرفه	شرح کالا	وزن (تن)
		1392	1393	1394	1395	1396
6010-3907	پلی اتیلن ترفتالات - نساجی	16.171	43.913	27.394	48.959	85.075
6020-3907	پلی اتیلن ترفتالات - بطری	20.531	25.643	24.560	18.572	18.943
6090-3907	پلی اتیلن ترفتالات - سایر	4.583	6.575	485	117	676
1000-5401	نخ دوخت از رشته های سنتتیک	1	57	34	93	79
2000-5401	نخ دوخت از رشته های مصنوعی	43	62	217	2	12
2000-5402	نخ بسیار مقاوم از پلی استرها	17	0.8	21	143	79
3300-5402	نخ تکسچره از پلی استرها	3.593	3.323	2.318	2.429	4.360
4600-5402	نخ یک لا از پلی استر حدوداً جهت دار شده (POY)	452	318	339	88	10.684
4700-5402	ساير نخ ها يك لا از پلي استرها با حداكثر 50 دور در متر، غير از نخ دوخت (FDY)	145	167	381	156	104
5200-5402	سایر نخ ها يک لا از پلي استرها، با بيش از 50 دور در متر، غير از نخ دوخت	13	1	139	318	30
6200-5402	سایر نخها چند لا يا کابله آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	122	103	56	66	1.050
2000-5501	دسته الياف از رشته هاي سنتتيک، از پلي استرها	4.443	12.571	6.841	11.866	13.006
2000-5503	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي نشده، شانه نزده يا براي نخ ريسي عمل آوري نشده	19.922	16.312	13.837	14.961	16.991
2000-5506	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي شده، شانه زده يا براي نخ ريسي عمل آوري شده	22	828	3	0	29
2100-5509	نخ يک لا، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، از پلي ا ستر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	10	5	2	10	7
2200-5509	نخ چندلا يا کابله، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، پلي استر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	35	2	0.3	7	569
جمع کل		70.103	109.880	54.423	97.787	147.338

 

جدول 9 - میزان صادرات (ارزش) کالاهای منتخب پلی استری (چیپس، الیاف و نخ)

 

کد تعرفه	شرح کالا	ارزش (1000 دلار)
		1392	1393	1394	1395	1396
6010-3907	پلی اتیلن ترفتالات - نساجی	21.209	58.261	26.110	44.319	81.648
6020-3907	پلی اتیلن ترفتالات - بطری	28.728	34.434	25.590	18.057	19.717
6090-3907	پلی اتیلن ترفتالات - سایر	5.949	8.547	632	135	672
1000-5401	نخ دوخت از رشته های سنتتیک	5	146	102	219	147
2000-5401	نخ دوخت از رشته های مصنوعی	278	184	673	9	27
2000-5402	نخ بسیار مقاوم از پلی استرها	42	3	52	373	188
3300-5402	نخ تکسچره از پلی استرها	7.777	6.158	4.430	4.679	7.377
4600-5402	نخ یک لا از پلی استر حدوداً جهت دار شده (POY)	1.168	718	871	126	17.989
4700-5402	ساير نخ ها يك لا از پلي استرها با حداكثر 50 دور در متر، غير از نخ دوخت (FDY)	419	465	704	408	270
5200-5402	سایر نخ ها يک لا از پلي استرها، با بيش از 50 دور در متر، غير از نخ دوخت	22	4	514	826	78
6200-5402	سایر نخها چند لا يا کابله آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	389	282	165	130	829
2000-5501	دسته الياف از رشته هاي سنتتيک، از پلي استرها	7.315	19.139	10.160	17.134	20.683
2000-5503	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي نشده، شانه نزده يا براي نخ ريسي عمل آوري نشده	32.742	23.779	21.641	21.469	27.356
2000-5506	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي شده، شانه زده يا براي نخ ريسي عمل آوري شده	32	1.174	3	0	62
2100-5509	نخ يک لا، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، از پلي ا ستر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	25	15	3	17	43
2200-5509	نخ چندلا يا کابله، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، پلي استر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	94	13	1	35	2.986
جمع کل		106.194	153.322	91.651	107.936	177.089

 

جدول 10 - مقاصد صادرات (کشور) کالاهای منتخب پلی استری (چیپس، الیاف و نخ)

 

کد تعرفه	شرح کالا	کشورهای مقصد به ترتیب میزان در سال 1396
6010-3907	پلی اتیلن ترفتالات - نساجی	1-هندوستان، 2-تایلند، 3-امارات، 4-پاکستان، 5-مصر، 6- ایتالیا، 7- عراق، 8-آذربایجان، 9-ترکیه، 10-ارمنستان، 11-تاجیکستان
6020-3907	پلی اتیلن ترفتالات - بطری	1-عراق، 2-ترکمنستان، 3-تاجیکستان، 4-آذربایجان، 5-ازبکستان، 6-هند 7-افغانستان، 8-ارمنستان، 9-قرقیزستان، 10-روسیه 11-ترکیه، 12-قطر، 13-صربستان، 14-بلغارستان
6090-3907	پلی اتیلن ترفتالات - سایر	1-پاکستان، 2-آذربایجان، 3-ترکمنستان، 4-ارمنستان
1000-5401	نخ دوخت از رشته های سنتتیک	1-آذربایجان، 2-ارمنستان، 3-گرجستان، 4-عراق، 5-ترکیه، 6-افغانستان، 7-آلمان
2000-5401	نخ دوخت از رشته های مصنوعی	1-افغانستان، 2-ارمنستان، 3-آذربایجان، 4-ترکمنستان، 5-گرجستان
2000-5402	نخ بسیار مقاوم از پلی استرها	1-ترکیه، 2-افغانستان، 3-ترکمنستان، 4-آذربایجان
3300-5402	نخ تکسچره از پلی استرها	1-ترکیه، 2-عراق، 3-روسیه، 4-آذربایجان، 5-ازبکستان، 6-ترکمنستان، 7-گرجستان، 8-افغانستان
4600-5402	نخ یک لا از پلی استر حدوداً جهت دار شده (POY)	1-ترکیه، 2-عراق
4700-5402	ساير نخ ها يك لا از پلي استرها با حداكثر 50 دور در متر، غير از نخ دوخت (FDY)	1-افغانستان، 2-ترکیه
5200-5402	سایر نخ ها يک لا از پلي استرها، با بيش از 50 دور در متر، غير از نخ دوخت	1-افغانستان، 2-ترکمنستان، 3-ازبکستان، 4-ترکیه
6200-5402	سایر نخها چند لا يا کابله آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1-ترکیه، 2-افغانستان، 3-آذربایجان، 4-ترکمنستان، 5-امارات
2000-5501	دسته الياف از رشته هاي سنتتيک، از پلي استرها	1-افغانستان، 2-عراق، 3-ترکیه، 4-گرجستان، 5-ترکمنستان، 6-قرقیزستان، 7-رومانی، 8-سوریه، 9-آذربایجان، 10-تاجیکستان
2000-5503	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي نشده، شانه نزده يا براي نخ ريسي عمل آوري نشده	1-عراق، 2-ترکیه، 3-افغانستان، 4-آذربایجان، 5-بلغارستان، 6-گرجستان، 7-ایتالیا، 8-لهستان، 9-هندوستان، 10-روسیه، 11-ازبکستان، 12-بلژیک، 13-ارمنستان، 14-رومانی، 15-مقدونیه، 16-امارات، 17-اسپانیا، 18-آلبانی، 19-تاجیکستان، 20-ترکمنستان
2000-5506	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي شده، شانه زده يا براي نخ ريسي عمل آوري شده	1-عراق، 2-ترکمنستان، 3-فنلاند
2100-5509	نخ يک لا، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، از پلي ا ستر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1-تاجیکستان، 2-ارمنستان
2200-5509	نخ چندلا يا کابله، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، پلي استر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1-افعانستان، 2-تاجیکستان، 3-عراق، 4-ترکمنستان، 5-قرقیزستان

 

جدول 11 - گمرکهای صادرات (شهر) کالاهای منتخب پلی استری (چیپس، الیاف و نخ)

 

کد تعرفه	شرح کالا	گمرک خروجی به ترتیب میزان در سال 1396
6010-3907	پلی اتیلن ترفتالات - نساجی	1-پتروشیمی بندرامام، 2-غرب تهران
6020-3907	پلی اتیلن ترفتالات - بطری	1-پتروشیمی بندرامام، 2-غرب تهران، 3-مشهد، 4-بجنورد
6090-3907	پلی اتیلن ترفتالات - سایر	1-پتروشیمی بندرامام، 3-آستارا، 4-جلفا
1000-5401	نخ دوخت از رشته های سنتتیک	1-سهلان، 2-تبریز، 3-بیله سوار، 4-مشهد
2000-5401	نخ دوخت از رشته های مصنوعی	1-جلفا، 2-مشهد، 3-اینچه برون، 4-تبریز
2000-5402	نخ بسیار مقاوم از پلی استرها	1-زنجان، 2-ساری، 3-مشهد، 4-آستارا
3300-5402	نخ تکسچره از پلی استرها	1-اصفهان، 2-یزد، 3-قزوین، 4-شهرکرد، 5-تبریز، 6-مهران، 7-آستارا، 8-پیرانشهر، 9-مشهد
4600-5402	نخ یک لا از پلی استر حدوداً جهت دار شده (POY)	1-یزد، 2-قزوین، 3-شهرکرد، 4-اصفهان، 5-تبریز، 6-بازرگان، 7-قم، 8-پیرانشهر
4700-5402	ساير نخ ها يك لا از پلي استرها با حداكثر 50 دور در متر، غير از نخ دوخت (FDY)	1-اصفهان، 2-یزد
5200-5402	سایر نخ ها يک لا از پلي استرها، با بيش از 50 دور در متر، غير از نخ دوخت	1-قم، 2-مشهد، 3-فرودگاه امام خمینی
6200-5402	سایر نخها چند لا يا کابله آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1-سهلان، 2-کاشان، 3-مشهد، 4-قم، 5-قزوین، 6-اینچه برون
2000-5501	دسته الياف از رشته هاي سنتتيک، از پلي استرها	1-مشهد، 2-اراک، 3-شیراز، 4-غرب تهران، 5-پتروشیمی بندرامام، 6-دوغارون، 7-پرویزخان، 8-اینچه برون
2000-5503	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي نشده، شانه نزده يا براي نخ ريسي عمل آوري نشده	1-شلمچه، 2-قم،3-اراک، 4-مهران، 5-بازرگان، 6-شهید رجایی، 6-آستارا، 7-غرب تهران، 8-تبریز، 9-یزد، 10-پرویزخان، 11-ساوه، 12-پیرانشهر، 13-جلفا، 14-باشماق، 15-مشهد
2000-5506	الياف سنتتيک غيريکسره، از پلي استر، حلاجي شده، شانه زده يا براي نخ ريسي عمل آوري شده	1-پرویزخان، 2-مشهد
2100-5509	نخ يک لا، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، از پلي ا ستر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1-مشهد، 2-سهلان
2200-5509	نخ چندلا يا کابله، داراي 85% يا بيشتر الياف غيريکسره، پلي استر، آماده نشده براي خرده فروشي غير از نخ دوخت	1-مشهد، 2-باشماق

شکل 10 – نمودار سهم بازارهای صادراتی چیپس پلی استر – نساجی (39076110) در سال 1396

شکل 11 – نمودار سهم بازارهای صادراتی چیپس پلی استر – بطری (39076120) در سال 1396

شکل 12– نمودار سهم بازارهای صادراتی نخ تکسچره پلی استر – DTY (54023300) در سال 1396

 

 

شکل 13– نمودار سهم بازارهای صادراتی نخ نیمه آرایش یافته پلی استر – POY (54024600) در سال 1396

 

شکل 14 – نمودار سهم بازارهای صادراتی نخ کاملاً آرایش یافته پلی استر – FDY (54024700) در سال 1396

جمع بندی

 

همانگونه که مشخص است هم اکنون در دنیا پلی استر مهمترین ماده اولیه صنعت نساجی می باشد و سرعت رشد مصرف آن چندین برابر متوسط سرعت رشد این صنعت می باشد و هر روز بر فاصله میان مصرف این الیاف و رتبه دوم الیاف مورد استفاده در صنعت نساجی که همان پنبه می باشد افزوده می شود.

با توجه به کم آبی و خشکسالی های اخیر در ایران مطمئناً کشاورزان با مشکلات زیادی رو به رو بوده و افزایش میزان سطح کشت پنبه در طی سالهای آتی دور از ذهن می باشد، به همین دلیل مشخصاً صنعت نساجی ایران نیز همانند بسیاری از کشورهای جهان در آینده وابستگی بسیار زیادی به پلی استر خواهد داشت.

بررسی مقایسه ای آمار تولید پلی استر توسط پتروشیمی شهید تندگویان به عنوان تنها تولیدکننده چیپس پلی استر در انواع مختلف نساجی، بطری و ... و همچنین آمار واردات و صادرات پلی استر در حالتهای مختلف به خوبی حاکی از آن است که در حال حاضر صنعت نساجی کشور روزانه بیش از 500 تن پلی استر به صورت چیپس، الیاف و نخ که همگی جز مواد اولیه این صنعت محسوب می شوند کمبود دارد که این مواد به صورت وارداتی تامین می شود. به عبارت دیگر با کمی آینده نگری می توان سرمایه گذاری در یک واحد تولید پلی استر با حداقل ظرفیت در حد 600 تن در روز را با شرایط فعلی از منظر بازار کاملاً اقتصادی مفروض نمود، که این واحد می تواند محصول خود را به صورتهای مختلفی نظیر چیپس، الیاف و یا نخ در اختیار واحدهای پایین دستی صنعت نساجی کشور قرار دهد.

مراجع:
1.    شاهین کاظمی، کتاب کارخانجات تولید پلی استر، اصول فرآیند و تکنولوژی تولید، انتشارات جهاد دانشگاهی، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، سال 1386
2.    https://www.orbichem.com/userfiles/APIC%202014/APIC2014_Yang_Qin.pdf
3.    https://www.wto.org/english/news_e/news16_e/cdac_23nov16_e.pdf
4.    https://www.thefiberyear.com/
5.    https://www.statista.com/statistics/263055/cotton-production-worldwide-by-top-countries/
6.    نامه شماره 710/14900 مورخ 30/07/1397 مجری پنبه
7.    https://www.plasticsinsight.com/resin-intelligence/resin-prices/polyester/
8.    http://english.nipc.ir/index.aspx?siteid=1&fkeyid=&siteid=1&pageid=3316&catalogid=79
9.    گزارش بخش پلی استر طرح پایش انجمن صنایع نساجی ایران – مهر 1397 : شاهین کاظمی، شیدا میرجلالی، مریم رضی پور
10.    https://wikiplast.ir/
11.    http://www.irica.gov.ir/web_directory/55335-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87.html