تکمیل پازل تجارت 1401

به گزارش ویکی پلاست به نقل از دنیای اقتصاد، از سوی دیگر تراز تجاری آخرین ماه سال 1401 نیز منفی بوده؛ هرچند نسبت به بهمن ماه تا حدی کسری تجاری بهبود یافته است.

 پازل عملکرد تجارت غیرنفتی کشور در سال‌ 1401 نهایتا و با تاخیر تکمیل شد. با انتشار آمار تجارت غیرنفتی ایران در اسفند ماه اکنون می‌توان درباره کلیت تجارت غیرنفتی ایران در سال‌گذشته قضاوت کرد.

بر اساس آمار گمرک ایران تراز کل تجارت کشور در سال‌گذشته رقم 112 ‌میلیارد و 821 ‌میلیون دلار بوده‌ که وزنی معادل 159 ‌میلیون و 236 ‌هزار‌تن داشته است.

سهم ارزشی صادرات ایران 53 ‌میلیارد و 146 ‌میلیون دلار و واردات ارزشی معادل 59 میلیارد و 655 ‌میلیون دلار گزارش شده‌است. بر این اساس تراز تجاری کشور در این سال‌منفی 6 ‌میلیارد و 489 ‌میلیون دلار است. واردات کشور در این مدت با 76/ 9‌ درصد کاهش در وزن و افزایش 57/ 12درصدی در ارزش دلاری به نسبت مدت مشابه روبه‌رو شد.

در ماه اسفند 1401 و کل سال‌ 1401 تراز تجاری منفی است؛ تراز تجاری در اسفند ماه یک‌میلیارد و 589 ‌میلیون دلار منفی است و در کل سال‌منفی 6 ‌میلیارد و 469 ‌میلیون دلار و این ارقام در حالی ثبت شده‌است که شاهد افزایش ارزشی صادرات به‌نسبت چشمگیر ایران هستیم. برخی کارشناسان این افزایش در ارزش را تا بخش قابل‌توجهی به افزایش قیمت جهانی کالاها نسبت می‌دهند.

بر اساس این گزارش از حیث ارزش، صادرات غیرنفتی 1401 رقمی نزدیک به 10‌درصد رشد را نشان می‌دهد و کاهش وزن آن بسیار اندک و رقمی معادل 15/ 0درصد است. در سال‌1400 حجم تجارت ایران معادل 101‌میلیارد و 632‌میلیون دلار گزارش شده‌است.

در نگاه کلی هرچند تراز تجاری غیرنفتی ایران به سمت منفی‌‌‌‌‌‌تر‌شدن رفته و از منفی 4‌میلیارد و 394‌میلیون دلار در سال‌1400 به منفی 6‌میلیارد و 489‌میلیون دلار در سال‌ 1401رسیده است، اما افزایش حجم تجارت همواره رویدادی مثبت تلقی می‌شود، به‌ویژه اگر در نگاهی منصفانه دشواری تجارت در زمانه سخت‌‌‌‌‌‌ترین تحریم را مانعی جدی برای دولت درنظر بگیریم، اما با درنظر گرفتن همین شرایط بود که دولت هدف 55‌میلیارد دلاری را برای صادرات امسال درنظر گرفت که آن نیز عملی نشد و به دو وعده عملی نشده دیگر وزیر صمت مبنی‌بر تراز مثبت 5‌میلیارد دلاری آخر سال ‌و کاهش حجم واردات به نسبت سال‌گذشته اضافه شد.

با این وجود به هر دلیل که باشد مقاصد صادرات و تجارت ایران همچنان بسیار محدود و بدون تغییر مانده‌است. به گفته مقام‌‌‌‌‌‌های رسمی چین با خرید 14‌میلیارد و 584‌میلیون دلار، بدون تغییر به نسبت سال‌قبل، عراق با 10‌میلیارد و 238‌میلیون دلار با رشد 15‌درصدی به نسبت سال‌قبل، ترکیه با 7‌میلیارد و 459‌میلیون دلار با رشد23‌درصدی به نسبت سال‌قبل، امارات با 5‌میلیارد و 767‌میلیون دلار با رشد 28‌درصدی به نسبت سال‌قبل و هند با 2‌میلیارد و 146‌میلیون دلار با رشد 18‌درصدی به نسبت سال‌قبل، پنج مقصد اول صادرات کالاهای ایرانی در سال‌ 1401 بوده‌‌‌‌‌‌اند.

چنانچه با سال‌1400 مقایسه شود چین، عراق، ترکیه، امارات‌متحده‌عربی و افغانستان نخستین مقاصد تجاری ایران بوده‌ا‌‌‌‌‌‌ند و تنها با یک تغییر در 5 مقصد نخست روبه‌رو هستیم. نخستین مساله، ترکیب این کشورها است که همگی موقعیتی ویژه دارند؛ یا همسایه و ناگزیر از تجارت با ایران هستند یا مانند چین و هند تحریم‌ها را به شکل کامل رعایت نمی‌کنند. این مساله نشانگر این است که دیپلماسی ایران طی یک سال‌از ایجاد تغییر اساسی در لیگ مقاصد تجاری خود بازمانده است.

مساله دوم در این ارتباط حجم بسیار بالای تجارت ایران با مقاصد نخست صادراتی است. مساله‌ای که در سال‌گذشته نیز وضعیتی مشابه داشت. بر اساس آمار سال‌1400 چین و عراق نزدیک به نیمی از صادرات ایران را به مرزهای خود کشانده بودند.

این رقم با توجه به آمار گمرک همچنان دست‌نخورده باقی‌مانده‌است و همچنان نزدیک به نیمی از صادرات کشور با دو مقصد عراق و چین انجام می‌گیرد. درباره محسنات تنوع مقاصد و مخاطرات تمرکز مقاصد صادراتی به میزان کافی کارشناسان سخن گفته‌‌‌‌‌‌اند.

همچنین کالاهای عمده صادراتی ایران هرچند برای مجموع سال‌اعلام نشده‌اند اما تغییر عمده در این گروه کالاها نامحتمل است.

بر اساس آمار 11‌ماهه سال‌ 1401 عمده کالاهای صادراتی ایران مواد نیمه‌خام شامل مشتقات و فرآورده‌های نفت و گاز بوده و می‌توان با تعمیم آن به دوره 12‌ماهه این ایراد جدی را همچنان گوشزد کرد که روند صادراتی ایران در جهت صدور کالاهای پیچیده نبوده‌است؛ هرچند این ادعا در این سال ‌از سوی مقام‌‌‌‌‌‌های رسمی مطرح شد که برنامه صادراتی ایران بر مدار افزایش صدور کالاهای با ارزش‌افزوده بالاتر می‌گردد. در آمار امسال همچنین به حجم عواید ترانزیتی کشور اشاره شده‌است.

در این زمینه روح‌‌‌‌‌‌الله لطیفی، سخنگوی سابق گمرک بیان کرد: با وجود فراهم‌شدن شرایط بین‌المللی و هماهنگی‌‌‌‌‌‌های داخلی بین سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با ترانزیت، برای ثبت رکوردی جدید در سال‌گذشته، ترانزیت کالا در سال‌ 1401 رشد 2/ 2‌درصدی را نسبت به سال‌قبل داشته است، البته نتوانستیم رکورد سال‌1393 را که 13‌میلیون و 200‌هزار‌تن بود را جابه‌‌‌‌‌‌جا کنیم. او اعلام کرد: ترانزیت کالاهای خارجی در سال‌ 1401 به 12‌میلیون و 912‌هزار‌تن رسیده‌است.

تجارت در فروردین ماه

در ماه نخست حال تجارت خارجی ایران به نسبت خوب بود. در این ماه صادرات کشور به 3‌میلیارد و 633‌میلیون دلار رسید ‌با وزن 7‌میلیون و 324‌هزار ‌تن که با احتساب واردات 2‌میلیارد و 824‌میلیون دلاری و وزن 2‌میلیون و 252‌هزار تنی تراز مثبت 875‌میلیون دلاری را ثبت کرد. این رقم برای صادرات ماه فروردین 1400 رقم 2‌میلیارد و 944‌میلیون دلار و واردات این مدت 2‌میلیارد و 796‌میلیون دلار ثبت شده‌است که حاکی از پیشرفت، هم در تراز و هم در میزان صادرات در نخستین ماه سال‌گذشته بود.

تجارت در اردیبهشت ماه

اردیبهشت، ماه خوب تجارت ایران نبود. در این ماه صادرات به میزان 4‌میلیارد و 817‌میلیون دلار رسید‌ و واردات از 5‌میلیارد دلار فراتر رفت و عدد 5‌میلیارد و 291‌میلیون دلار را ثبت کرد. بر این اساس تراز تجاری کشور برخلاف ماه پیش از آن منفی شد و شکاف صادرات و واردات 474‌میلیون دلار ثبت شد.

در مدت مشابه سال‌پیش از آن، یعنی اردیبهشت سال‌1400 صادرات 3‌میلیارد و 292‌میلیون دلار و واردات 3‌میلیارد و 728‌میلیون دلار ثبت شده‌بود؛ بر این اساس تراز دو ماه چندان تفاوتی ندارد اما حجم تجارت اردیبهشت در 1401 به شکلی چشمگیر بالاتر از سال‌1400 است.

تجارت در خرداد ماه

تجارت ایران در خرداد سال‌ 1401 بار دیگر نفسی تازه کرد. در این ماه صادرات کشور به نزدیکی 5‌میلیارد دلار رسید ‌و رقم 4‌میلیارد و 954‌میلیون دلار را ثبت کرد که با احتساب واردات 4‌میلیارد و 349‌میلیون دلاری تراز مثبت 605‌میلیون دلاری را ثبت کرد. این ارقام در مقایسه با مدت مشابه سال‌پیش از آن با صادراتی به ارزش 4‌میلیارد و 604‌میلیون دلاری و وارداتی به ارزش 4‌میلیارد و 70‌میلیون دلاری تفاوتی چشمگیر ندارد.

تجارت در تیر ماه

در تیر سال‌ 1401 ورق تجارت برگشت و تراز مثبت 605‌میلیون دلاری ماه پیش به منفی 605‌میلیون دلار تبدیل شد. رقم صادرات 4‌میلیارد و 171‌میلیون دلار ثبت شد و واردات 4‌میلیارد و 776‌میلیون دلار. آمار تیر ماه سال‌1400 نیز تفاوت چندانی از نظر عملکرد نداشت و با صادرات‌ 3‌میلیارد و 358‌میلیون دلاری ثبت‌شده و واردات 4‌میلیارد و 168‌میلیون دلاری، حتی ترازی منفی‌‌‌‌‌‌تر داشت.

تجارت در مردادماه

مرداد ماه 1401 اوضاع تراز تجاری کشور وخیم‌‌‌‌‌‌تر نیز شد و به منفی 741‌میلیون دلار رسید. با صادرات 3‌میلیارد و 684‌میلیون دلاری و واردات 4‌میلیارد و 425‌میلیون دلاری شکاف واردات و صادرات افزایش یافت. در مدت مشابه سال‌1400، با صادرات 3‌میلیارد و 156‌میلیون دلار و واردات 3‌میلیارد و 342‌میلیون دلاری کشور اوضاعی بسیار بهتر در تجارت داشت.

تجارت در شهریور ماه

شهریور هم بهبودی برای تجارت به‌دنبال نداشت و وضعیت کسری تجاری کشور به‌میلیارد دلار رسید. صادرات 3‌میلیارد و 327‌میلیون دلاری و واردات 4‌میلیارد و 366‌میلیون دلاری تراز منفی یک‌میلیارد و 39‌میلیون دلاری را رقم زد. تراز تجاری مدت مشابه 1400 نیز اوضاعی بهتر نداشت اما کالاهای ایرانی به ارزش 4‌میلیارد و 434‌میلیون دلار صادر شده‌بود که بیش از یک‌میلیارد دلار بیشتر از شهریور 1401 بود، اما واردات 5‌میلیارد و 291‌میلیون دلاری تراز تجاری را بدون تغییر چشمگیر گذاشت.

تجارت در مهر ماه

در مهر 1401 صادرات کشور به رقم 4‌میلیارد و 155‌میلیون دلار رسید ‌و واردات 5‌میلیارد و 697‌میلیون دلار ثبت شد و زنگ خطر تراز منفی یک‌میلیارد و 541‌میلیون دلاری به‌صدا درآمد.

گزارش‌های منتشرشده و انتقادی درباره روند تجارت ایران در این ماه و ماه پس از آن موجب شد دولت برای دو ماه روند انتشار گزارش‌های عملکرد را متوقف یا مختل کند.

در مقایسه با مهر سال‌پیش از آنکه واردات 4‌میلیارد و 155‌میلیون دلاری و صادرات 5‌میلیارد و 697‌میلیون دلاری ثبت شده‌بود که می‌توان تجارت ماه اول پاییز را در سال‌ 1401 کاملا شکست‌خورده دانست.

تجارت در آبان ماه

تجارت آبان ادامه روند ماه پیشین بود؛ صادرات 3‌میلیارد و 962‌میلیون دلاری و واردات 5‌میلیارد و 389‌میلیون دلاری، تراز منفی یک‌میلیارد و 427‌میلیون دلاری را در تصویر تجارت این ماه ساخت. در مقایسه با آبان سال‌1400 که صادرات 4‌میلیارد و 26‌میلیون دلاری و واردات 4‌میلیارد و 293‌میلیون دلاری با تراز نزدیک به صفر چهره‌‌‌‌‌‌ای قابل‌پذیرش‌‌‌‌‌‌تر داشت.

تجارت آذر و دی ماه

در این ماه و ماه بعد از آن گزارش عملکرد تجارت خارجی کشور به شیوه‌‌‌‌‌‌نامعمول و در بازه 40‌روزه –از اول آذر تا روز دهم دی ماه- اعلام شد و سبب سردرگمی ناظران برای قضاوت شد، با این‌وجود محاسبات غیررسمی به احتساب میزان دقیق ماهانه آن پرداختند.

صادرات 42‌‌‌‌‌‌میلیارد دلاری و واردات 43‌‌‌‌‌‌میلیارد دلاری، آماری بود که مقامات رسمی از تجارت 9‌ماهه به‌‌‌‌‌‌علاوه 10روز دی ماه ارائه کردند، با این‌حال معاونت بررسی‌‌‌‌‌‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارش خود اعلام کرد که صادرات در آذر 1401 نسبت به ماه قبل (آبان) از نظر مقداری افت 2/  14درصدی داشته و واردات نیز کاهش 11‌‌‌‌‌‌درصدی را تجربه کرده‌است.

همچنین واردات از نظر ارزش در آذرماه افزایش 5/  15‌‌‌‌‌‌درصدی را نسبت به ماه قبل یعنی آبان ماه ثبت کرده و صادرات نیز رشد 2/  3‌‌‌‌‌‌درصدی ارزشی را در مقایسه با ماه هشتم به‌‌‌‌‌‌ثبت رساند.

به شکل دقیق‌تر و باز بر مبنای محاسبه بر حسب آمار غیر‌رسمی میزان صادرات آذرماه 3‌میلیارد و 872‌میلیون دلار و آمار واردات 5‌میلیارد 493‌میلیون دلار ثبت می‌شود.

بر این اساس تراز تجاری این ماه منفی یک‌میلیارد و 621‌میلیون دلار برآورد می‌شود. در مقایسه با صادرات 4‌میلیارد و 41‌میلیون دلاری سال‌1400 و واردات 4‌میلیارد و 910‌میلیون دلاری این بازه نمی‌توان تجارت آذر را شکست‌خورده نامید.

باز بر همین اساس و بر مبنای محاسبات غیررسمی که تنها برای صادرات موجود است، صادرات ماه نهم اندکی بیش از 9‌میلیارد دلار است که‌عددی عجیب است اما دلیل آن به احتمال زیاد توقفی است که در پرداخت گازبهای صادراتی ایران از سوی عراق ایجاد شد و سپس برطرف شد.

دی ماه سال‌1400 ایران 4‌میلیارد و 531‌میلیون دلار واردات کرده بود و 3‌میلیارد و 622‌میلیون دلار صادرات داشته‌‌‌‌‌‌ایم.

از دیگر نکات این ماه سخنان سیدرضا فاطمی‌‌‌‌‌‌امین بود که گفت واردات امسال کمتر از 55‌میلیارد دلار خواهد بود و نیز تراز تجاری تا پایان سال‌5‌میلیارد دلار مثبت می‌شود.

هیچ‌کدام از این پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌ها درست از کار در نیامد؛ واردات نه کمتر از 55‌میلیارد دلار بلکه نزدیک 60‌میلیارد دلار و تراز تجاری نه مثبت 5‌میلیارد دلار بلکه منفی 6‌میلیارد دلار شد و یک بدهی 11‌میلیارد دلاری برای وزیر صمت به جا گذاشت.

تجارت بهمن ماه

تجارت بهمن سال‌جاری در زمینه ارزش صادرات 3‌میلیارد و 500‌میلیون دلار گزارش شد و واردات کشور 5‌میلیارد و 100‌میلیون دلار. این رقم در مقایسه با بهمن سال‌1400 که صادرات ایران 4‌میلیارد و 754‌میلیون دلار گزارش شده‌بود افتی قابل‌توجه نشان می‌دهد.

تجارت در اسفند ماه

اما در ماه اسفند تجارت غیرنفتی کشور با صادرات 4‌میلیارد و 366‌میلیون دلاری و واردات 5‌میلیارد و 955‌میلیون دلاری تراز منفی یک‌میلیارد و 589‌میلیون دلاری را ثبت کرده‌است؛ با وجود این صادرات غیرنفتی این ماه در مقایسه با بهمن رشدی 24‌درصدی نشان می‌دهد.

در مقایسه با واردات 6‌میلیارد و 436‌میلیون دلاری و صادرات و صادرات 5‌میلیارد و 102‌میلیون دلاری اسفند سال‌1400 هرچند در تراز چندان تفاوتی نیست اما حجم تجارت ایران در پایان سال‌1400 اختلافی به نسبت قابل‌توجه با سال‌ 1401 دارد.

ویکی پلاست | مرجع بازار صنعت پلاستیک