آربیتراژ چیست؟

یکپارچگی بازار‌های مالی امکان آربیتراژ به علت اختلاف در مکان بازار را تقریبا به صفر رسانده است.

این نوع آربیتراژ در بازارهای کالایی به علت وجود هزینه نگهداری و حمل و نقل و... که باعث ایجاد قیمت‌های متفاوت برای یک کالا می‌شود، اتفاق می‌افتد.

اما اختلاف به علت تفاوت در زمان، فرصت آربیتراژی را برای هم بازارهای مالی و کالایی از طریق قرارداد آتی ایجاد می‌کند.

آربیتراژ در بازار آتی سهام زمانی اتفاق می‌افتد که فرد با حذف ریسک نوسانات قیمت در طول زمان سهم پایه را در یک بازار (نقد و آتی) خریده و در بازار دیگر به فروش

برساند.

قیمت‌های بازار آتی بالاتر از نقد باشد: آربیتراژگر می‌تواند سهم پایه را در بازار نقد خریده و به طور همزمان در بازار آتی با قیمت مشخص به فروش برساند.

خرید سهم به تعداد ۱۰۰۰۰ به قیمت ۳۰۰۰ ریال در بازار نقد و فروش یک قرارداد سایپا (هر قرارداد در نماد سایپا شامل ۱۰۰۰۰ سهم است) در بازار آتی به قیمت ۴۰۰۰ ریال:

سود ناخالص

ریال ۱.۰۰۰.۰۰۰ = ۱۰.۰۰۰ × (۳.۰۰۰ - ۴.۰۰۰)

کارمزد خرید در بازار نقد

۱۴۸.۸۰۰= ۰۰۴۹۶/۰ × (۱۰.۰۰۰ × ۳.۰۰۰)

کارمزد فروش در بازار آتی

۱۹۸.۴۰۰ = ۰۰۴۹۶/۰ × (۱۰.۰۰۰ × ۴.۰۰۰)

مالیات فروش کارمزد تسویه

۴۰۰.۰۰۰ = (۰۰۵/۰ + ۰۰۵/۰) × (۱۰.۰۰۰ × ۴.۰۰۰)

کارمزد ورود به دوره تسویه و مالیات فروش

(سود خالص) ۹.۲۵۲.۸۰۰ = (۴۰۰.۰۰۰ + ۱۹۸.۴۰۰ + ۱۴۸.۸۰۰) - ۱۰۰۰۰۰۰۰ (سود ناخالص)

در مثال فوق سود حاصل از آربیتراژ ۹,۲۵۲,۸۰۰ریال می‌باشد که با توجه به سرمایه مورد نیاز شامل ۳۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بابت خرید سهم از بازار نقد و ۵,۶۰۰,۰۰۰ ریال بابت وجه تضمین اتخاذ موقعیت باز سایپا ۰۴ در بازارآتی بازده این سرمایه‌گذاری برابر با ۲۶ درصد است.

تاثیر تصمیمات شرکتی بر دارندگان موقعیت‌های باز

همزمان با بسته شدن سهم در بازار نقد، در بازار آتی نیز معاملات روی نمادهای مربوط به سهم یادشده، در تمام سررسیدها تا زمان باز شدن در بازار نقد متوقف می‌شود.

الف) اگر شرکت اقدام به تقسیم سود کند: بر خلاف رویه متداول در بورس‌ها، در بورس تهران به منظور حذف ریسک پیش‌بینی سود (انحراف سود مورد انتظار از سود مصوب ناشر در مجمع) قبل از باز شدن نماد سهم در بازار آتی، از آخرین قیمت تسویه روزانه، سود مصوب کسر می‌شود. این تغییر در قیمت تسویه در حساب طرفین قرارداد لحاظ نمی شود در نتیجه مشارکت‌کنندگان بازار (در صورتی که برگزاری مجمع طی دوره باشد) برای تعیین ارزش آتی سهم به منظور ثبت سفارش در بازار آتی نباید سود تقسیمی را از قیمت کسر کنند.

مثال کاربردی:

اتخاذ موقعیت خرید با قیمت ۴۰۰۰ ریال

آخرین قیمت تسویه قبل از برگزاری مجمع ۴۵۰۰ریال

سود تقسیمی در مجمع ۶۰۰ ریال

تعدیل در قیمت تسویه به صورت زیر محاسبه می‌شود:

ریال ۳۹۰۰ = ۶۰۰- ۴۵۰۰

(با تغییر قیمت تسویه به علت تصمیمات شرکتی در حساب عملیاتی دارندگان موقعیت باز، تغییری اعمال نمی‌شود)

در صورتی که بعد از بازگشایی نماد، معاملات روی قیمتی بالاتر انجام شود (مثلا ۴۲۰۰ ریال) نحوه محاسبه سود و زیان روزانه برای دارندگان موقعیت خرید از ابتدای اتخاذ موقعیت به شرح زیر است:

ریال ۵۰۰= ۴۰۰۰ - ۴۵۰۰

+ سود واریز شده به حساب خریدار قبل از برگزاری مجمع به ازای هر سهم

+ تغییر در قیمت تسویه از ۴۵۰۰ به ۳۹۰۰ بدون تغییر در حساب مشتری

+ افزایش قیمت تسویه از ۳۹۰۰ به ۴۲۰۰ ۳۰۰= ۳۹۰۰-۴۲۰۰

یعنی با اخذ موقعیت خرید روی قیمت ۴۰۰۰ ریال با حساب آخرین قیمت تسویه ۴۲۰۰ در حساب مشتری دارنده موقعیت خرید مبلغ ۸۰۰ ریال واریز شده است و می‌توان این طور در نظر گرفت که به حساب خریدار علاوه بر واریز مابه‌التفاوت قیمت خرید و آخرین قیمت تسویه سود تقسیمی مجمع نیز واریز می‌شود.

ب) اگر شرکت اقدام به افزایش سرمایه کند:

افزایش سرمایه ناشر سهم پایه منجر به تعدیل آخرین قیمت تسویه روزانه و اندازه قرارداد آتی می‌شود. در این‌صورت، بورس پیش از بازگشایی نماد معاملاتی قراردادهای سهم پایه، تعدیلات لازم را انجام می‌دهد.

منبع: دنیای اقتصاد