چشم انداز بازار جهانی پلی‌اتیلن سنگین (HDPE)

به گزارش ویکی پلاست به نقل از نیپنا، پلی‌اتیلن سنگین (High-Density Polyethylene – HDPE) به عنوان یکی از پرکاربردترین پلیمرهای ترموپلاستیک در جهان، جایگاه برجسته‌ای در صنایع مختلف دارد؛ از بسته‌بندی و لوله‌کشی گرفته تا خودروسازی، ساخت و ساز و تجهیزات صنعتی. به دلیل ویژگی‌هایی چون چگالی بالا، استحکام کششی قابل توجه، مقاومت شیمیایی مناسب و فرآیندپذیری بالا، HDPE در بسیاری از کاربردهای نهایی ترجیح داده می‌شود. بررسی بازار جهانی این محصول نه‌تنها از منظر تجاری، بلکه به عنوان شاخصی برای فهم وضعیت عمومی صنعت پتروشیمی و تقاضای جهانی مواد پلیمری اهمیت دارد.

نگاهی به ظرفیت و تولید جهانی

در حال حاضر، ظرفیت جهانی تولید HDPE حدود ۵۵ تا ۶۰ میلیون تن در سال برآورد می‌شود که بخش عمده‌ای از این ظرفیت در آسیا، خاورمیانه و آمریکای شمالی متمرکز است. کشورهای چین، ایالات متحده، عربستان سعودی، کره جنوبی، امارات متحده عربی و ایران از تولیدکنندگان اصلی این پلیمر هستند.

با وجود این ظرفیت عظیم، تقاضای جهانی برای HDPE نیز روندی صعودی را طی کرده و بر اساس پیش‌بینی‌ها، نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) این بازار تا سال ۲۰۳۰ حدود ۴ تا ۵ درصد باقی خواهد ماند. این رشد عمدتاً تحت‌تأثیر عواملی همچون توسعه زیرساخت‌ها در کشورهای در حال توسعه، رشد صنایع بسته‌بندی، افزایش تقاضا برای لوله‌های پلاستیکی و ارتقای استانداردهای زندگی در آسیا و آفریقا است.

چین؛ محور تقاضای جهانی

بدون تردید، چین بزرگ‌ترین بازیگر سمت تقاضای بازار HDPE است. این کشور سالانه بیش از ۱۵ میلیون تن HDPE مصرف می‌کند، در حالی که ظرفیت تولید داخلی‌اش کمتر از این رقم است. وابستگی چین به واردات، به‌ویژه از خاورمیانه و آمریکای شمالی، باعث شده بازار این کشور یکی از عوامل تعیین‌کننده قیمت جهانی HDPE باشد.

تحولات سیاست‌های صنعتی چین از جمله پروژه‌های «Made in China 2025» و افزایش تمرکز بر خودکفایی در تولید پلیمرها، موجب شده دولت این کشور سرمایه‌گذاری سنگینی در توسعه ظرفیت‌های پتروشیمی، به‌ویژه در منطقه زِجیانگ، سین‌کیانگ و شاندونگ انجام دهد. با این حال، به‌دلیل نرخ بالای مصرف، واردات HDPE تا سال‌های آینده همچنان در دستور کار باقی خواهد ماند.

خاورمیانه؛ صادرکننده‌ای با قدرت قیمت‌گذاری

خاورمیانه، به‌ویژه عربستان سعودی، ایران، امارات و قطر، به دلیل دسترسی به خوراک ارزان قیمت اتان و گاز طبیعی، مزیت‌های قابل توجهی در تولید HDPE دارد. شرکت‌هایی مانند سابک، بروج، سداد و پتروشیمی بندر امام به عنوان بازیگران اصلی منطقه، نه‌تنها بازار داخلی را پوشش می‌دهند بلکه سهم بالایی از صادرات جهانی را نیز در اختیار دارند.

خاورمیانه حدود ۳۰ درصد صادرات جهانی HDPE را به خود اختصاص داده و توانسته جایگاهی کلیدی در بازارهای آسیایی، اروپایی و حتی آفریقایی به دست آورد. ساختار قیمت‌گذاری مبتنی بر رقابت و حضور طولانی‌مدت در بازارهای جهانی، به این کشورها امکان می‌دهد در نوسانات قیمتی بازار نقش تعیین‌کننده داشته باشند.

آمریکای شمالی؛ رقابت با مزیت تکنولوژیک

ایالات متحده و کانادا با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، خطوط تولید به‌روزرسانی‌شده و بهره‌مندی از گاز شیل، توانسته‌اند به یکی از قطب‌های مهم تولید HDPE تبدیل شوند. آمریکا نه‌تنها صادرکننده عمده به آمریکای لاتین و اروپا است، بلکه بخشی از صادرات خود را به چین و هند نیز اختصاص می‌دهد.

سرمایه‌گذاری شرکت‌هایی نظیر Dow Chemical، ExxonMobil، Chevron Phillips و LyondellBasell در حوزه پتروشیمی باعث شده محصولات آمریکای شمالی از نظر کیفیت و گریدهای خاص، در بازارهای جهانی جایگاه ممتازی پیدا کنند.

نوسانات قیمتی و نقش نفت خام

از آنجایی که خوراک تولید HDPE عمدتاً از محصولات جانبی پالایش نفت خام یا گاز طبیعی استخراج می‌شود، قیمت این ماده به‌شدت تحت‌تأثیر نوسانات قیمت نفت و گاز قرار دارد. افزایش قیمت نفت خام در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از بحران انرژی در اروپا و درگیری‌های ژئوپلیتیکی، باعث شد قیمت پلیمرها از جمله HDPE نیز روندی صعودی به خود بگیرد.

با این حال، در سال‌های اخیر با افزایش ظرفیت‌های تولید و کاهش رشد اقتصادی چین، بازار HDPE وارد فاز تعدیل قیمتی شده است. به‌عنوان نمونه، در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ قیمت HDPE در بازار جنوب شرق آسیا بین ۹۵۰ تا ۱۱۰۰ دلار در هر تن نوسان داشت، در حالی که سال قبل از آن، این رقم به بالای ۱۴۰۰ دلار هم رسیده بود.

چالش‌های زیست‌محیطی و فشارهای مقرراتی

با رشد تولید و مصرف پلاستیک، نگرانی‌های زیست‌محیطی نیز افزایش یافته و HDPE به عنوان یکی از مهم‌ترین انواع پلاستیک، در کانون توجه نهادهای بین‌المللی قرار دارد. ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی در برخی کشورها، تدوین مقررات سخت‌گیرانه در اتحادیه اروپا، و توسعه بازارهای جایگزین زیست‌تخریب‌پذیر، همگی بازار HDPE را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند.

در پاسخ به این روند، تولیدکنندگان HDPE به سمت توسعه محصولات قابل بازیافت، استفاده از خوراک‌های بازیافتی، و بهبود فرآیندهای تولید با ردپای کربن کمتر حرکت کرده‌اند. برخی شرکت‌ها حتی به تولید HDPE با پایه زیستی (bio-based HDPE) اقدام کرده‌اند که گرچه هنوز در مرحله توسعه است، اما آینده‌دار به نظر می‌رسد.

فرصت‌ها و تهدیدها برای ایران

ایران با داشتن خوراک ارزان‌ قیمت و واحدهای پتروشیمی مستقر در ماهشهر و عسلویه و دیگر مناطق، ظرفیت تولید بیش از ۲.۵ میلیون تن HDPE در سال را دارد. با این حال، چالش‌هایی همچون محدودیت در دسترسی به بازارهای صادراتی به‌دلیل تحریم‌ ها، نوسانات ارزی، عدم نوسازی برخی واحدهای تولیدی و نبود زنجیره‌های تکمیلی توسعه‌یافته، مانع از بهره‌برداری کامل از این ظرفیت شده‌اند.

یکی از تهدیدهای مهم برای ایران، رقابت‌پذیری در بازارهای نهایی است، در برخی از مواقع، محصولات ایرانی به‌دلیل هزینه‌های لجستیکی بالا، ریسک‌های مالی ناشی و محدودیت در ارائه خدمات پس از فروش، با قیمت پایین‌تری نسبت به رقبا فروخته می‌شوند. این موضوع سودآوری شرکت‌های پتروشیمی ایرانی را کاهش داده است.

همچنین فرصت‌های مهمی نیز وجود دارد؛ از جمله توسعه بازارهای منطقه‌ای مانند افغانستان، پاکستان، آسیای مرکزی و آفریقا که به دلیل ضعف زیرساخت‌های تولید داخلی، به واردات HDPE وابسته‌اند. اگر ایران بتواند با ارائه بسته‌های صادراتی رقابتی و همکاری با شرکت‌های لجستیکی منطقه‌ای، حضور خود را در این بازارها گسترش دهد، سهم صادراتی‌اش افزایش خواهد یافت.

آینده بازار جهانی HDPE؛ رقابت در میان بی‌ثباتی

بازار HDPE در دهه آینده با چالش‌ها و تحولات مهمی روبه‌رو خواهد بود. از یک‌سو رشد تقاضا در کشورهای در حال توسعه ادامه دارد و از سوی دیگر، فشارهای زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی، روند تولید و مصرف این محصول را تغییر خواهد داد. همچنین، رقابت در بازارهای صادراتی شدیدتر خواهد شد و شرکت‌هایی موفق خواهند بود که بتوانند در کنار قیمت‌گذاری مناسب، محصولات سفارشی‌شده و خدمات فنی باکیفیت ارائه دهند.

در این میان، کشورهایی مانند چین، عربستان، آمریکا و کره جنوبی به دلیل برخورداری از زیرساخت‌های فناورانه، دسترسی به خوراک ارزان، و نفوذ در بازارهای بین‌المللی، برنده‌های اصلی این بازی خواهند بود. برای ایران نیز مسیر موفقیت تنها از طریق تنوع‌بخشی به بازارها، نوسازی فناوری، دیپلماسی انرژی، و توسعه زنجیره‌های ارزش پایین‌دستی ممکن خواهد بود.

ویکی پلاست | مرجع بازار صنعت پلاستیک