انواع بازارهای مالی کدام است و کارکرد آنها چگونه است؟

بازارهای مالی مهم ترین جزء نظام مالی بوده و منظور از آنها ساختارهایی است که منابع مالی از طریق آنها به گردش در می ‌آیند.

ذی نفعان در بازارهای مالی عمدتا به مبادله ابزارها و اوراق مالی با هزینه مبادلاتی بسیار کم و در قیمت‌ هایی که بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، می ‌پردازند.

وجود بازارهای مالی پویا با عمق مناسب، منافع گوناگونی برای نظام اقتصادی و مالی هر کشوری ایجاد می‌ کند. برخی از مهم ترین شامل: «تجهیز منابع خرد و تخصیص آنها به سرمایه ‌گذاران، کمک به کشف قیمت منابع به صورت غیر دستوری بر اساس ریسک، بازده و سررسید اوراق و ابزارها، تقویت قابل توجه نقدشوندگی در نظام مالی، ایجاد ارتباط معقول و مشخص بین ریسک و بازده، هدایت نقدینگی به مسیر صحیح و جلوگیری از رشد بازارهای ناسالم رقیب، بهبود شفافیت در فعالیت ‌های اقتصادی، کمک به اعمال سیاست ‌های مالی توسط دولت و کمک به اعمال سیاست‌ های پولی توسط بانک مرکزی» است.

در اقتصادهای جدید، بازارهای مالی شامل انواع گوناگونی می‌شود که برخی از مهم ترین آنها عبارت ‌اند از: بازار پول، بازار سرمایه، بازار بدهی، بازار سهام، بازار رهنی، بازار ارز خارجی و بازار اوراق بهادار مشتقه.

الف- بازار پول

بازار پول، یکی از مهمترین انواع بازارهای مالی بوده و بر اساس تعریف، بازاری کوتاه ‌مدت جهت انتشار و مبادله دارایی ‌های مالی با سر رسید کمتر از یک سال است.

 در این بازار انواع گوناگونی از اوراق با سررسید کوتاه‌ مدت و با نقدینگی بالا مبادله می‌ شوند. از جمله: اسناد خزانه دولتی، توافق ‌های بازخرید، توافق ‌های بازخرید معکوس، پذیره ‌های بانکی، گواهی‌ های سپرده و اوراق تجاری.

بازار پول، بازاری کوتاه ‌مدت بوده و هدف از آن تامین مالی نیازهای کوتاه‌ مدت است. دلیل اهمیت این مسئله آن است که اشخاص حقیقی، شرکت‌ها، دولت و سایر ذینفعان نظام مالی، دریافتی ‌های نقدی که دارند الزاما با پرداختی ‌ها و نیازهایشان به نقدینگی برابر و همزمان نیست؛ لذا باید همواره حجم زیادی از منابع را به صورت نقد نزد خود نگه دارند و فرصت کسب سود از این منابع را از دست بدهند.

 اما وجود بازار پول، به حل این مشکل کمک می ‌کند. به این معنی که ذینفعان به جای آنکه منابع خود را به صورت نقد نگه داشته و فرصت ‌های درآمد زایی با این منابع را از دست بدهند، می ‌توانند این منابع را در بازار پول سرمایه‌ گذاری کنند.

به عبارت دیگر، با خرید اوراق و ابزارهای بازار پول، علاوه بر اینکه به سود اوراق و ابزارها دست می‌ یابند، این امکان را دارند تا در مواردی که با کسری نقدینگی مواجه می‌ شوند، با صرف حداقل هزینه و زمان، اوراق و ابزارهای خود را نقد کنند.

ب- بازار سرمایه

بازار سرمایه بازاری است در آن اوراق بدهی با سررسیدهای مختلف و سهام صنایع گوناگون مبادله می ‌شود. مهم ترین عرضه ‌کنندگان اوراق و ابزارها (تقاضاکنندگان منابع) در بازار سرمایه، دولت و شرکت ‌ها هستند. در مقابل، خانوارها و اشخاص حقیقی، مهم ترین تقاضاکنندگان اوراق و ابزارها (عرضه ‌کنندگان منابع) را تشکیل می‌ دهند.

مهم ترین ویژگی بازار سرمایه، شفافیت آن و گوناگونی ابزارهایی است که در آن مورد مبادله قرار می‌ گیرد.

لازم به ذکر است که هر چند بانک‌ نهاد بازار پول به حساب می ‌آید، اما می ‌تواند در توسعه ابزارهای بازار سرمایه نقش داشته باشد. به عنوان مثال، یک بانک تجاری می ‌تواند به عنوان رکن ضامن، در فرآیند انتشار یک نوع اوراق قرضه شرکتی بلند مدت در بازار سرمایه ایفای نقش کرده و از این مسیر به توسعه بازار سرمایه کمک کند.

پ- بازار بدهی

بازار بدهی بازاری است که در آن انواع اوراق مبتنی بر بدهی (مانند اسناد خزانه دولتی، اوراق قرضه دولتی و غیره) مبادله می‌ شوند.

 در بازار بدهی ذی نفعان می ‌توانند دیون جدید را در بازار اولیه خرید و فروش کنند و یا اینکه در بازار ثانویه اوراق مبتنی بر بدهی وارد شده و به خرید و فروش دیون گذشته بپردازند. در بازار بدهی انواعی از اوراق بدهی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند مدت مبادله می‌ شود که می ‌تواند مرتبط با دولت، شرکت ‌ها، بانک ‌ها، شهرداری ‌ها و غیره باشد.

منبع: ایبنا