بانک‌مرکزی به دنبال مسدود کردن منفذ صادرات ریالی

به گزارش ویکی‌پلاست به نقر از حکاک، طی شش ماهه نخست امسال بالغ بر ۲۳ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی انجام شده که حدود ۲۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش نشان‌می‌دهد.

از این مقدار ۷ هزار و ۴۳۵ میلیون دلار پتروشیمی، ۲ هزار و ۴۱۸ میلیون دلار میعانات گازی و حدود ۱۳ میلیارد و ۲۷۰ میلیون دلار صادرات سایر کالاها بوده‌است.

از مقایسه این اعداد با ارزش واردات در همین مدت می‌توان بروشنی نتیجه گرفت تراز تجاری کشور در ۶ ماهه اول سال جاری حدود ۹۴۰ میلیون دلار مثبت است و به این ترتیب ابزار اطمینان‌های مکرر مسئولان دولتی مبنی بر برخورداری کشور از منابع ارزی لازم برای تأمین نیازهای ارزی کاملا درست و منطقی بنظرمی‌رسد اما آیا این همه ماجراست؟ خیر؛ سکه تجارت خارجی ایران روی دیگری نیز دارد.

صادرات ریالی چیست؟

پس از اوج گرفتن نوسانات ارزی طی چند سال گذشته، تجارت خارجی ایران با پدیده عجیبی مواجه شد که از ان به صادرات ریالی تعبیر می‌شود. در این نوع صادرات، خریداران کالاهای ایرانی از جمله محصولات کشاورزی از کشورهایی مانند روسیه و عراق وارد ایران می‌شوند و کالاهای خود را به‌صورت ریالی از فروشندگان ایرانی می‌خرند.

سپس دلار را وارد ایران و در صرافی‌ها به ریال تبدیل می‌کنند و پول خرید کالا و محصولات کشاورزی خود را به‌صورت ریال می‌پردازند. در مقابل هم فروشنده محصولات کشاورزی که به‌عنوان صادرکننده به طرف خارجی شناخته می‌شود، باید کالای خود را به گمرک اظهار کند تا از آن طریق به دست خریداری که کالا را در ایران خریده و پول آن را هم به‌صورت ریال پرداخت کرده است، برسد.

این شیوه عجیب از صادرات به گفته کارشناسان، تأثیرات مخرب فراوانی بر اقتصاد کشور دارد چرا که در واقع نوعی خروج سرمایه و چوب حراج زدن به منابع داخلی است.

تأثیر صادرات ریالی بر قیمت ارز در داخل کشور

گذشته از پیامدهای زیان‌بار صادرات ریالی در حوزه تجاری، گسترش این شیوه آثار زیان‌بار عمیقی نیز بر حوزه ارزی کشور دارد چرا که در صادرات ریالی عملا صادرکننده ایرانی عملا ارزی برای ارائه در سامانه نیما ندارد. برخی از تخمین‌ها ادعا دارند از حدود ۲۳ میلیارد دلار صادرات نیمه نخست امسال معادل حدود ۱۰ تا ۱۱ میلیارد دلار آن از همین جنس صادرات ریالی بوده و عملا منبع قابل وصولی برای تأمین ارز مورد نیاز کشور نیست.

موضوع زمانی پیچیده‌تر می‌شود که به این شیوه عجیب موضوع تبدیل پول هم اضافه‌ می‌شود؛ آن‌گونه که منابع مطلع در بانک‌مرکزی و نهادهای نظارتی گزارش می‌دهند، برخی صادرکنندگان ریالی پس از آنکه پول کالای فروخته شده به طرف خارجی را به ریال در حساب‌های خود در بانک‌های ایرانی دریافت می‌کنند بلافاصله با استفاده از کارتخوان‌هایی که در صرافی‌های شهرهای مرزی اطراف کشور مانند سلیمانیه و هرات و.. فعال هستند، ریال داخل حساب‌های خود را به ارز تبدیل می‌کنند.

رواج این شیوه از تبلدیل پول باعث افزایش تقاضا برای اسکناس دلار و یورو در شهرهای مرزی و بالا رفتن قیمت آن‌ها در برابر ریال می‌شود و همین قیمت نیز بهانه افزایش قیمت دلار و یورو در بازار داخل کشور.

گلایه همتی از صادرات ریالی

آن‌گونه که از سخنان مسئولان بانک‌مرکزی برمیاد، افزایش سهم صادرات ریالی از کل صادرات کشور طی ماه‌های اخیر این بانک ‌را برای ایجاد توازن میان درآمدها و نیازهای ارزی به دردسر انداخته ‌تا جایی که عبدالناصر همتی مصرانه از شورا هماهنگی قوا برای اخذ اخیاراتی که بتواند بر اساس آن با صادرات ریالی برخورد کند، چانه‌زنی کرده و موفق هم شده ‌است.

سخنان اخیر او مبنی بر اینکه “عدم ارائه ارز ناشی از صادرات به کشورهای همسایه نظیر عراق وافغانستان، تحت عنوان صادرات ریالی را غیر قابل قبول دانست و تاکید کرد صادرات ریالی مفهومی جز خروج سرمایه ندارد و ارز ناشی از اینگونه صادرات، خصوصا صادرات عمده، هم باید به چرخه اقتصاد کشور برگردد” و تأکید بر اینکه “مصوبه سران قوا اختیارات لازم به بانک مرکزی برای پیگیری قضایی جهت اعمال این مصوبه، یعنی آوردن ارز صادرات غیر نفتی به چرخه اقتصاد، داده است و امیدوارم بانک مرکزی به هیچ وجه مجبور به استفاده از این اختیار خودنباشد”، نشانه این موفقیت است. حال باید صبر کرد و دید همتی می‌تواند از این اختیارات استفاده لازم را ببرد یا خیر؟