تشدید ناترازی برق در سال‌های آتی

مهم‌ترین‏‏‌ عارضه‏‏‌ای‏‏‌ که‏‏‌ صنعت‏‏‌ برق در سال‌های‏‏‌ اخیر به‏‏‌ آن دچار شده، ناترازی‏‏‌ در تامین‏‏‌ و تقاضای‏‏‌ برق در ایام اوج مصرف است‏‏‌. بررسی‏‏‌ شاخص‏‏‌های‏‏‌ کلان بخش‏‏‌ برق در سال ١٤٠٢ نشان می‌دهد که اگرچه‏‏‌ ظرفیت‏‏‌ اسمی‏‏‌ نیروگاه‌های‏‏‌ کشور ۱.۷درصد افزایش‏‏‌ یافته‏‏‌، اما رشد تقاضای‏‏‌ برق در زمان پیک‏‏‌ ۵.۸درصد بوده و به‏‏‌ همین‏‏‌ دلیل‏‏‌ ناترازی‏‏‌ برق شدت گرفته‏‏‌ است‏‏‌.

به گزارش ویکی پلاست به نقل از دنیای اقتصاد، بررسی سهم مصرف‌کنندگان مختلف‌‌‌ داخلی‌‌‌ و صادرات برق از مجموع مصرف برق نیز در سال ١٤٠٢ نشان می‌دهد که بخش‌‌‌ صنعت‌‌‌ بزرگ‌ترین‌‌‌ مصرف‌کننده برق در سال ١٤٠٢ بوده و ٣٦‌درصد از کل‌‌‌ مصرف برق کشور را به‌‌‌ خود اختصاص داده است‌‌‌. بخش‌‌‌ خانگی‌‌‌ نیز با ٣١درصد، در رتبه‌‌‌ دوم قرار دارد. صادرات برق نیز به‌‌‌رغم‌‌‌ منافع‌‌‌ اقتصادی‌‌‌ و راهبردی‌‌‌ آن، سهم‌‌‌ اندکی‌‌‌ (یک‌درصد) داشته‌‌‌ است‌‌‌.

براساس گزارش مرکز پژوهش‌‌‌های مجلس، در حوزه تنوع سبد تولید برق نیز آمار موجود نشان‌دهنده اتکای‌‌‌ بیش‌‌‌ از حد (بیشتر از ٩٠درصد) تولید برق کشور به‌‌‌ سوخت‌‌‌های‌‌‌ فسیلی‌‌‌ است‌‌‌. ناترازی‌‌‌ گاز طبیعی‌‌‌ در فصل‌‌‌ سرد و همچنین‌‌‌ زیان‌های‌‌‌ اقتصادی‌‌‌ و زیست‌‌‌محیطی‌‌‌ سوخت‌‌‌های‌‌‌ مایع‌‌‌، توجه‌‌‌ بیشتر به‌‌‌ توسعه‌‌‌ منابع‌‌‌ غیرفسیلی‌‌‌ تولید برق (به‌‌‌خصوص تجدیدپذیر) و افزایش‌‌‌ راندمان نیروگاه‌های‌‌‌ حرارتی‌‌‌ را ایجاب می‌کند.

ظرفیت‌‌‌ اسمی‌‌‌ نیروگاه‌های‌‌‌ کشور در سال ١٤٠٢، با 1.7‌درصد افزایش‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ سال قبل‌‌‌، به‌‌‌ 92351مگاوات رسیده است‌‌‌. روند ناترازی‌‌‌ برق در کشور تقریبا از سال ١٣٩٢ شروع شده و از سال ١٤٠٠ به‌‌‌ بعد شدت گرفته‌‌‌ است. اختلاف میان تقاضای‌‌‌ پیک‌‌‌ و قدرت تامین‌‌‌‌شده در لحظه‌‌‌ پیک‌‌‌ در سال ١٤٠٢ به‌‌‌ بیش‌‌‌ از 12400مگاوات رسیده است‌‌‌.

میزان افزایش‌‌‌ ظرفیت‌‌‌ سالانه‌‌‌ نیروگاه‌های‌‌‌ حرارتی‌‌‌ و برقابی‌‌‌ در ‌‌‌ سال‌های‌‌‌ ١٤٠٤-١٣٩٥ نشان می‌دهد که حداکثر افزایش‌‌‌ ظرفیت‌‌‌ محقق‌‌‌‌شده در این‌‌‌ سال‌ها مربوط به‌‌‌ سال ١٤٠١ با حدود 4هزار مگاوات افزایش‌‌‌ ظرفیت‌‌‌ (عمدتا حرارتی‌‌‌) بوده است‌‌‌. تا پیش‌‌‌ از سال ١٤٠٢ از میان نیروگاه‌های‌‌‌ جدیدی‌‌‌ که‌‌‌ هر سال وارد مدار شده‌اند، بخش‌‌‌ اعظم‌‌‌ ظرفیت‌‌‌ جدید متعلق‌‌‌ به‌‌‌ نیروگاه‌های‌‌‌ حرارتی‌‌‌ بوده است‌‌‌. اما برنامه‌‌‌ وزارت نیرو برای‌‌‌ افزایش‌‌‌ ظرفیت‌‌‌ نیروگاهی‌‌‌ در سال‌های‌‌‌ ١٤٠٣ و ١٤٠٤ در بخش‌‌‌ تجدیدپذیر، بسیار بیشتر از افزایش‌‌‌ ظرفیت‌‌‌ محقق‌شده در سال‌های‌‌‌ قبل‌‌‌ است‌‌‌.

سهم‌‌‌ نیروگاه‌های‌‌‌ مختلف‌‌‌ و همچنین‌‌‌ واردات در سبد تامین‌‌‌ برق کشور در سال ١٤٠٢ نشان می‌دهد که بیش‌‌‌ از ٩٠‌درصد تولید برق کشور در سال ١٤٠٢ توسط‌‌‌ انواع نیروگاه‌های‌‌‌ حرارتی‌‌‌ (سیکل‌‌‌ ترکیبی‌‌‌، بخاری‌‌‌، گازی‌‌‌ و تولید پراکنده) تامین‌‌‌ شده و تنها بخش‌‌‌ بسیار اندکی‌‌‌ (حدود 0.5‌درصد از تولید برق کشور) توسط‌‌‌ نیروگاه‌های‌‌‌ تجدیدپذیر تامین‌‌‌ شده است‌‌‌.

میزان انواع سوخت‌‌‌ (گاز، گازوئیل‌‌‌ و نفت‌‌‌ کوره) مصرف‌شده در نیروگاه‌های‌‌‌ حرارتی‌‌‌ کشور طی سال‌های‌‌‌ اخیر نشان می‌دهد که سهم‌‌‌ سوخت‌‌‌های‌‌‌ مایع‌‌‌ (گازوئیل‌‌‌ و نفت‌کوره) در سبد سوخت‌‌‌ نیروگاهی‌‌‌ رو به‌‌‌ افزایش‌‌‌ بوده و این‌‌‌ سهم‌‌‌ در سال ١٤٠٢ به‌‌‌ حدود ١٩‌درصد رسیده است‌‌‌.

ارزش مجموع سوخت‌‌‌ مصرفی‌‌‌ نیروگاه‌های‌‌‌ حرارتی‌‌‌ در سال ١٤٠٢ معادل ٩٦٣‌هزار میلیارد تومان تخمین‌‌‌ زده می‌شود که‌‌‌ از این‌‌‌ مقدار ٤٢٦‌هزار میلیارد تومان مربوط به‌‌‌ سوخت‌‌‌های‌‌‌ مایع‌‌‌ (با احتساب قیمت‌‌‌ صادراتی‌‌‌ گازوئیل‌‌‌ و نفت‌‌‌ کوره) و ٥٣٦‌هزار میلیارد تومان مربوط به‌‌‌ سوخت‌‌‌ گاز طبیعی‌‌‌ (با احتساب قیمت‌‌‌ خوراک پتروشیمی‌‌‌ها) بوده است‌‌‌.

وضعیت‌‌‌ مصرف‌‌‌ برق در سال‌‌‌ ١٤٠٢
بررسی سهم مصرف‌کنندگان مختلف‌‌‌ داخلی‌‌‌ و صادرات برق از مجموع مصرف برق در سال ١٤٠٢ نشان می‌دهد که بخش‌‌‌ صنعت‌‌‌ بزرگ‌ترین‌‌‌ مصرف‌کننده برق در سال ١٤٠٢ بوده و ٣٦‌درصد از کل‌‌‌ مصرف برق کشور را به‌‌‌ خود اختصاص داده است‌‌‌. بخش‌‌‌ خانگی‌‌‌ نیز با ٣١درصد، در رتبه‌‌‌ دوم قرار دارد. صادرات برق نیز به‌‌‌رغم‌‌‌ منافع‌‌‌ اقتصادی‌‌‌ و راهبردی‌‌‌ آن، سهم‌‌‌ اندکی‌‌‌ (یک‌درصد) داشته‌‌‌ است‌‌‌.

مجموع مصرف برق کشور در سال 1402، 333میلیارد کیلووات ساعت بوده که 5‌درصد افزایش داشته است. مصرف برق در سال‌های 1401 و 1400 به ترتیب، 317 و 303میلیارد کیلووات ساعت بوده است.

مصرف بخش خانگی در سال‌های 1402، 1401 و 1400 به ترتیب، 105، 98 و 98میلیارد کیلووات ساعت بوده است. مصرف برق خانگی‌‌‌ در سال ١٤٠٢ به‌‌‌ میزان 7.1درصد افزایش‌‌‌ یافته‌‌‌ که‌‌‌ بخشی‌‌‌ مربوط به‌‌‌ افزایش‌‌‌ تعداد مشترکان و بخشی‌‌‌ مربوط به ‌‌‌افزایش‌‌‌ سرانه‌‌‌ مصرف هر مشترک بوده است‌‌‌.

مصرف بخش صنعت در سال‌های 1402، 1401 و 1400 به ترتیب، 121، 116 و 110میلیارد کیلووات ساعت بوده؛ 4.3‌درصد افزایش‌‌‌ در سال ١٤٠٢ که‌‌‌ عمدتا مربوط به‌‌‌ افزایش‌‌‌ تولیدات صنعتی‌‌‌ بوده است‌‌‌.

مصرف بخش کشاورزی نیز در سال‌های 1402، 1401 و 1400 به ترتیب 47، 45 و 44 میلیارد کیلووات ساعت بوده که 4.4‌درصد در سال 1402 افزایش داشته است.

شدت مصرف برق صنایع‌‌‌ در سال‌های اخیر روند کاهشی‌‌‌ داشته‌‌‌ است که‌‌‌ به‌‌‌نظر می‌رسد یکی‌‌‌ از دلایل‌‌‌ آن اصلاح تعرفه‌‌‌های این‌‌‌ بخش‌‌‌ باشد. سرانه‌‌‌ مصرف بخش‌‌‌ خانگی‌‌‌ 4.1‌درصد افزایش‌‌‌ یافته‌‌‌ و در کنار افزایش‌‌‌ تعداد مشترکان خانگی‌‌‌، باعث‌‌‌ افزایش‌‌‌ مصرف برق در بخش‌‌‌ خانگی‌‌‌ شده است‌‌‌.

بررسی میزان رشد ظرفیت‌‌‌ اسمی‌‌‌ نیروگاه‌ها با اوج تقاضای‌‌‌ بار و مصرف برق در سال ١٤٠٢ بیانگر این است که میزان رشد ظرفیت‌‌‌ اسمی‌‌‌ نیروگاه‌ها در سال ١٤٠٢ به‌‌‌ میزان قابل‌‌‌توجهی‌‌‌ کمتر از رشد تقاضای‌‌‌ برق بوده است‌‌‌ که‌‌‌ این‌‌‌ مساله‌‌‌ می‌‌‌تواند به‌‌‌ تشدید ناترازی‌‌‌ برق در سال‌های‌‌‌ آتی منجر شود.

برنامه‌‌‌ هفتم‌‌‌ پیشرفت‌‌‌ هدف‌گذاری‌‌‌های‌‌‌ متعددی‌‌‌ برای‌‌‌ بخش‌‌‌ برق کشور داشته‌‌‌ که‌‌‌ نظارت بر میزان تحقق‌‌‌ آنها مستلزم پایش‌‌‌ مداوم شاخص‌‌‌های‌‌‌ کلان این‌‌‌ بخش‌‌‌ است‌‌‌. بررسی‌‌‌ شرایط‌‌‌ تامین‌‌‌ برق کشور در سال ١٤٠٢ (به‌‌‌عنوان آخرین‌‌‌ سال قانون برنامه‌‌‌ ششم‌‌‌ توسعه‌‌‌)، بیانگر آن است‌‌‌ که‌‌‌ اگرچه‌‌‌ میزان تامین‌‌‌ برق در سال‌های‌‌‌ اخیر روند افزایشی‌‌‌ داشته‌‌‌، اما به‌‌‌دلیل‌‌‌ رشد بیشتر تقاضا، ناترازی‌‌‌ برق شدت گرفته‌‌‌ است‌‌‌.

بنابراین لازم است‌‌‌ در کنار افزایش‌‌‌ تولید، برنامه‌‌‌های‌‌‌ مدیریت‌‌‌ و بهینه‌‌‌سازی‌‌‌ مصرف برق نیز مورد توجه‌‌‌ جدی‌‌‌ قرار گیرند. در حوزه تنوع سبد تولید برق، آمار موجود نشان‌دهنده اتکای‌‌‌ بیش‌‌‌ از حد (بیشتر از ٩٠درصد) تولید برق کشور به‌‌‌ سوخت‌‌‌های‌‌‌ فسیلی‌‌‌ است‌‌‌. ناترازی‌‌‌ گاز طبیعی‌‌‌ در فصل‌‌‌ سرد و همچنین‌‌‌ زیان‌های‌‌‌ اقتصادی‌‌‌ و زیست‌‌‌محیطی‌‌‌ سوخت‌‌‌های‌‌‌ مایع‌‌‌، توجه‌‌‌ بیشتر به‌‌‌ توسعه‌‌‌ منابع‌‌‌ غیرفسیلی‌‌‌ تولید برق (به‌‌‌خصوص تجدیدپذیر) و افزایش‌‌‌ راندمان نیروگاه‌های‌‌‌ حرارتی‌‌‌ را ایجاب می‌کند.