فرآیند تسویه و پایاپای در بازار فیزیکی بورس کالای ایران

در فرآیند قبل­ از معامله، اتاق پایاپای از طریق فرآیند کنترل پیش از عرضه موظف است مستندات عرضه و تضامین و سپرده­ های مورد نیاز جهت عرضه کالاها را طبق ضوابط تضمین کنترل نموده و حداکثر تا ساعت 30/15 روزکاری قبل از عرضه مراتب موافقت یا عدم­ موافقت خود را به بورس و کارگزار عرضه ­کننده اعلام نماید.

ضوابط تضمین

مهم­ترین بخش فرآیند کنترلی پیش از عرضه در اتاق پایاپای کنترل تضامین و وثایق عرضه­ کننده یا کارگزار ذیربط است. این کنترل در واقع شرط لازم برای عرضه محصولات تلقی گردیده که نقش بسیار ارزنده ای در کنترل ریسک خواهد داشت.

لازم به ذکر است کارگزاران عرضه کننده با روش­ هایی از جمله تودیع وجه نقد و یا تسویه تعهدات باز قبلی نسبت به ایجاد اطمینان از وجود تضامین کافی برای عرضه اقدام می ­نمایند. در حال­ حاضر رویه جاری بورس کالای ایران طبق مصوبه هیئت مدیره عبارتست از: تامین صد در صدی تضامین عرضه.

بعد از عرضه و در جریان معامله در تالار کالاها با فرآیند خاص خود طبق مقررات بورس تخصیص یافته و به شکل قراردادهای جداگانه با اجزای مشخص به اتاق پایاپای ارسال می­ گردند.

فرآیند تسویه

لازم به ­ذکراست که صرف نظر از این­که نوع قرارداد چه باشد( نقدی- سلف - نسیه) تسویه در اتاق پایاپای طبق دستورالعمل فقط به دو صورت نقدی و اعتباری امکان­پذیر است.

در تسویه نقدی خریدار مکلف است ظرف مهلت مقرر(حداکثر سه روزکاری)، وجه قرارداد را با احتساب کارمزد دوطرف به حساب تسویه واریز نماید ولی در تسویه اعتباری، سند تسویه اعتباری طبق فرمت شرکت، پس­از تایید فروشنده، کارگزار فروشنده و کارگزار خریدار و به همراه سایر مستندات توسط کارگزار خریدار به اتاق پایاپای ارایه می ­شود. در سند تسویه اعتباری، فروشنده به دریافت ثمن معامله اقرار می­ کند.

مهلت تسویه

 مهلت تسویه، سه روز کاری بعد از انجام معامله می­ باشد که زمان­بندی انجام امور تسویه طی این مدت بر اساس مصوبه هیئت مدیره بورس کالای ایران تعیین می گردد.

در حال حاضر به موجب این مصوبه ، آخرین ساعت واریز وجه برای قراردادها، ساعت 13 روزسوم می باشد. در عین حال کلیه فیش ­های واریزی و مدارک قراردادها، قبل از ساعت 15 هر روز می­‌بایست از طریق سامانه جهت تسویه توسط کارگزاری ذیربط به اتاق پایاپای ارسال گردد.

حساب عملیاتی

 حساب بانکی که جهت تسویه طبق ضوابط توسط اتاق پایاپای مورد استفاده قرار می­ گیرد.

جرایم تاخیر تسویه

 چنانچه قراردادها ظرف مهلت تسویه (سه روز کاری) تسویه نشوند، این امکان به مشتری داده می شود که حداکثر تا 7 روز تقویمی پس از مهلت تسویه، نسبت به واریز وجوه و تسویه نهایی اقدام نماید.

با این توضیح که به ازای هر روز تقویمی تاخیر، خریدار موظف به پرداخت 25/0 درصد ارزش معامله به­ عنوان جریمه می ­باشد. از آنجا که جریمه به حساب فروشنده واریز می شود، چنانچه فروشنده انصراف خود را از دریافت جریمه اعلام نماید، اتاق پایاپای  با "تائید خاص"نسبت به تسویه اقدام می نماید.

انفساخ معامله

 چنانچه خریدار حتی بعد از گذشت 7 روز تقویمی هم امور تسویه را انجام ندهد معامله او منفسخ­ گردیده و کارگزار خریدار مکلف است 5 درصد ارزش معامله را به عنوان خسارت انفساخ به اضافه کارمزد طرفین قرارداد، واریز نماید.

درحال حاضر ارزش و مبلغ هر قرارداد براساس کد شناسه که دربرگیرنده مشخصات هر جز قرارداد است، به حساب عملیاتی واریز می شود.

لازم به ذکر است  ملاک تسویه فقط واریز وجوه قرارداد توسط خریدار نیست، بلکه انتقال وجه و اخذ تایید نهائی توسط کارگزار از طریق سیستم کارگزاری به منزله تسویه قرارداد تلقی می ­شود.

فرآیند تحویل کالا

پس از تسویه قرارداد فروشنده مکلف است کالای موضوع قرارداد را طبق زمان تحویل شده در اطلاعیه عرضه، تحویل نماید.

1. حداکثر زمان تحویل در قراردادهای نقدی و نسیه، حداکثر تا سه روز کاری پس از مهلت تسویه است. در صورت انجام تسویه با تاخیر، به میزان روزهای تاخیر به این مهلت اضافه می­ شود.

2. در قراردادهای سلف با سررسید کمتر از 30 روز، حداکثر تا 5 روز تقویمی پس از سررسید تحویل

3. در قرادادهای سلف با سررسید 30 روز یا بیشتر، حداکثر تا 15 روز تقویمی

منبع: بورس کالای ایران

ویکی پلاست | مرجع بازار صنعت پلاستیک