پیکنومتر وسیله ای شبیه به بالن ژوژه و از جنس شیشه است. به منظور خروج حباب های هوا از داخل پیکنومتر آزمایشگاهی، لوله ای مویین در وسط درپوش شیشه ای و شیاردار آن تعبیه شده است.

پیکنومتر جز شیشه آلات آزمایشگاهی پر کاربرد است و برای تعیین چگالی مایعات با دقت بالا استفاده می شود.پیکنومتر تراکم مایع را با استفاده از یک تعادل تحلیلی با ارجاع به یک مایع کار مناسب مانند آب بندی یا جیوه اندازه گیری می کند.

چگالی را می توان یکی از مهم ترین ویژگی های یک ماده دانست. با دانستن چگالی یک ماده، می توانیم اطلاعات زیادی در مورد آن ماده استنباط کنیم. پیکنومتر وظیفه به دست آوردن چگالی مایعات و جامدات مختلف را بر عهده دارد.

پیکنومتر دستگاهی است که به کمک مایعی استاندارد مانند آب مقطر و با استفاده از تعادل تحلیلی می توان چگالی هر مایعی را با دقت بالا محاسبه کرد. حجم پیکنومترها روی بدنه آنها درج شده است.

پیکنومتر با عنوان بطری وزن مخصوص نیز شناخته میشود. دلیل آن هم این است که وزن مخصوص و چگالی به سادگی به یکدیگر مرتبط هستند و از روی یکی، میتوان دیگری را نیز بدست آورد.

حجم دقیق هر پیکنومتر روی بدنه آن درج شده است. در غیر این صورت نیز در دمایی مشخص با پر کردن پیکنومتر با آب مقطر (توسط پیپت مدرج) و با توجه به چگالی آب و نیز اندازه گیری جرم دقیق آب از تفاوت جرم پیکنومتر خالی و پر از آب، می توان حجم دقیق پیکنومتر را تعیین کرد. در ادامه می توان با در اختیار داشتن حجم پیکنومتر و تفاوت جرم پیکنومتر پر و خالی از یک محلول خاص، چگالی آن محلول را بدست آورد.

به منظور اندازه گیری چگالی یک مایع، نیاز به اندازه گیری جرم و حجم مایع مورد نظر را داریم که از تقسیم جرم بر حجم آن، چگالی محاسبه می شود. ابتدا جرم پیکنومتر خالی و سپس پیکنومتر حاوی آب مقطر اندازه گیری می شود. دقت شود درپوش به درستی بسته شده و آب اضافه از آن خارج شود تا دقت کار حفظ شود. اختلاف جرم این دو عدد همان جرم آب مقطر است. چگالی آب مقطر با تغییر دما تغییر می کند و نیاز است که از پیش چگالی آب در دمای کاری به کمک هندبوک های موجود تعیین شود. طبق رابطه زیر حجم آب یا پیکنومتر آزمایشگاهی بدست می آید.